KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW
INSTRUKCJA
"REDEMPTIONIS SACRAMENTUM"
O tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświętszą Eucharystią
ROZDZIAŁ III
PRAWIDŁOWE SPRAWOWANIE MSZY ŚWIĘTEJ
1. Materia Najświetszej Eucharystii
48. Chleb, którego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary eucharystycznej, powinien być niekwaszony, czysto pszenny i świeżo upieczony, tak aby nie było żadnego niebezpieczeństwa zepsucia123. Wynika z tego, że chleb wykonany z innej substancji, nawet zbożowej, lub taki, do którego została dodana znaczna ilość materii różnej od pszenicy, tak że zgodnie z powszechną opinią nie może być nazwany chlebem pszennym, nie stanowi ważnej materii dla sprawowania Ofiary i sakramentu Eucharystii124. Poważne nadużycie stanowi dodawanie do chleba przeznaczonego do Eucharystii innych substancji, jakimi są owoce lub cukier czy miód. Jest oczywiste, że hostie winny być wykonywane przez osoby, które odznaczają się nie tylko uczciwością, lecz również mają kompetencje do ich wykonywania i wyposażone są w odpowiednie narzędzia125.
49. Wypada, aby ze względu na czytelność znaku pewne części Chleba eucharystycznego pochodzące z jego połamania były rozdzielone podczas Komunii przynajmniej niektórym wiernym. "Nie wyklucza się jednak małych hostii, gdy wymaga tego większa liczba przyjmujących Komunię świętą lub inne racje duszpasterskie"126, owszem, zgodnie ze zwyczajem należy używać przede wszystkim małych komunikantów, które nie wymagają już dalszego łamania.
50. Wino, jakiego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary eucharystycznej, powinno być naturalne, z winogron, czyste i nie zepsute, bez domieszki obcych substancji.127 Przy sprawowaniu Mszy należy dodać do niego odrobinę wody. Z troskliwością należy dbać, aby wino przeznaczone do Eucharystii było przechowywane w doskonałym stanie i nie skwaśniało128. Absolutnie zakazuje się używania wina, którego prawdziwość i pochodzenie byłyby wątpliwe: Kościół bowiem wymaga pewności, jeśli chodzi o warunki konieczne do ważności sakramentów. Żaden pretekst nie może usprawiedliwić użycia jakichkolwiek innych napojów, które nie stanowią ważnej materii.
2. Modlitwa eucharystyczna
51. Należy stosować tylko te Modlitwy eucharystyczne, które znajdują się w Mszale Rzymskim lub zostały prawnie zatwierdzone przez Stolicę Apostolską w okolicznościach i granicach przez nią określonych. "Nie można tolerować tego, że niektórzy kapłani uważają się za uprawnionych do układania modlitw eucharystycznych"129 lub zmieniają ich teksty zatwierdzone przez Kościół, czy też wprowadzają inne teksty prywatnego autorstwa130.
52. Wypowiadanie Modlitwy eucharystycznej, która ze swej natury jest szczytem całej celebracji, jest zarezerwowane kapłanowi na mocy właściwej mu władzy święceń. Dlatego nadużyciem jest czynienie tego w ten sposób, że niektóre fragmenty Modlitwy eucharystycznej są recytowane przez diakona, świeckiego posługującego w liturgii lub poszczególnego wiernego czy też wszystkich wiernych razem. Modlitwa eucharystyczna winna więc być w całości recytowana jedynie przez samego kapłana 131.
53. W czasie gdy celebrujący kapłan wypowiada Modlitwę eucharystyczną, "nie można wykonywać innych modlitw ani śpiewów; nie wolno też wtedy grać na organach ani na innych instrumentach" 132, chyba że podczas prawnie zatwierdzonych aklamacji, o których mowa poniżej.
54. Lud jednak uczestniczy zawsze aktywnie i nigdy nie jest całkowicie bierny: "ożywiony bowiem wiarą, łączy się z kapłanem w milczeniu oraz poprzez formuły ustalone w strukturze Modlitwy eucharystycznej. Są to odpowiedzi w dialogu prefacji, Święty, aklamacja po konsekracji i aklamacja Amen po końcowej doksologii oraz inne aklamacje wprowadzone przez Konferencję Episkopatu i zatwierdzone przez Stolicę Świętą"133.
55. Gdzieniegdzie utrwaliło się nadużycie, że przy sprawowaniu Mszy świętej kapłan łamie hostię w czasie konsekracji. Nadużycie to dokonuje się wbrew tradycji Kościoła. Należy je napiętnować i jak najszybciej zlikwidować.
56. Ze względu na konieczność zachowania starożytnej tradycji i ukazania jedności kościelnej w Modlitwie eucharystycznej nie wolno pomijać wspomnienia imienia papieża oraz biskupa diecezjalnego. "Komunia kościelna zgromadzenia eucharystycznego jest komunią z własnym biskupem i z Papieżem"134.
3. Inne części Mszy św.
57. Wspólnota wiernych ma prawo, aby zwłaszcza w celebracji niedzielnej stale była obecna odpowiednia i prawdziwa muzyka oraz aby ołtarz, sprzęty i bielizna liturgiczna zgodnie z przepisami zawsze odznaczały się godnością, pięknem i czystością.
58. Wszyscy wierni mają również prawo, by sprawowanie Eucharystii we wszystkich jej częściach zostało tak troskliwie przygotowane, aby słowo Boże było w niej godnie i skutecznie głoszone i wyjaśniane, aby zgodnie z przepisami pieczołowicie została zachowana możliwość wyboru tekstów liturgicznych i obrzędów, a słowa pieśni podczas celebracji liturgii strzegły i właściwie ożywiały ich wiarę.
59. Powinien zniknąć godny napiętnowania zwyczaj, że kapłani lub diakoni albo wierni, tu i ówdzie według swojego uznania, zmieniają lub zniekształcają teksty świętej liturgii, jakie są zobowiązani wypowiedzieć. Postępując w ten sposób, czynią celebrację świętej liturgii niepewną, a nierzadko fałszują jej autentyczny sens.
60. W sprawowaniu Mszy świętej liturgia słowa i liturgia eucharystyczna ściśle się z sobą łączą i stanowią jeden i ten sam akt kultu. Dlatego nie wolno oddzielać jednej od drugiej ani sprawować ich w różnym czasie i miejscu135. Nie wolno również poszczególnych części Mszy świętej sprawować w różnych porach tego samego dnia.
61. W wyborze czytań biblijnych, które mają być użyte w czasie Mszy świętej, należy przestrzegać norm, jakie znajdują się w księgach liturgicznych136, aby prawdziwie "obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego i szerzej otworzyć im skarbiec biblijny"137.
62. Nie wolno opuszczać i zmieniać przepisanych czytań biblijnych, a zwłaszcza "czytań ani psalmu responsoryjnego, w których zawiera się słowo Boże, nie wolno zastępować innymi tekstami, nie biblijnymi"138.
63. Czytanie Ewangelii, które "stanowi szczyt liturgii słowa"139, na mocy tradycji Kościoła w sprawowaniu świętej liturgii należy zarezerwować wyświęconemu szafarzowi140. Stąd świeckiemu, a nawet zakonnikowi, nie wolno odczytywać Ewangelii podczas Mszy świętej, ani też w innych przypadkach, kiedy przepisy wyraźnie na to nie zezwalają141.
64. Homilię, która ma miejsce w trakcie sprawowania Mszy świętej i jest częścią samej liturgii142, "winien z zasady głosić kapłan celebrujący. Może on ją zlecić kapłanowi koncelebrującemu lub niekiedy, zależnie od okoliczności, także diakonowi, nigdy zaś osobie świeckiej143. W szczególnych przypadkach i ze słusznej przyczyny homilię może wygłosić także biskup lub prezbiter, który uczestniczy w celebracji, choć nie może koncelebrować"144.
65. Należy pamiętać, iż w myśl zapisu kan. 767 § 1 wszelkie wcześniejsze przepisy, które dopuszczały wiernych nie wyświęconych do wygłaszania homilii w czasie celebracji eucharystycznej uznaje się za zniesione145. Owo dopuszczenie zostaje cofnięte, tak że nie może być przywrócone mocą żadnego zwyczaju.
66. Zakaz dopuszczania świeckich do głoszenia homilii podczas celebracji Mszy świętej odnosi się również do alumnów seminariów, studentów teologii i tych, którzy podjęli się zadania, jak się określa, "asystentów duszpasterskich", nie wyłączając również wszelkich innych grup, ruchów, wspólnot lub stowarzyszeń świeckich146.
67. Nade wszystko trzeba szczególnie czuwać, aby homilia opierała się ściśle na tajemnicach zbawienia, wyjaśniając w ciągu roku liturgicznego na podstawie czytań biblijnych i tekstów liturgicznych tajemnice wiary i zasady życia chrześcijańskiego oraz komentując stałe lub zmienne teksty Mszy świętej albo inne obrzędy Kościoła147. Jest oczywiste, że wszystkie interpretacje Pisma świętego winny prowadzić do Chrystusa, jako najważniejszej podstawy ekonomii zbawienia, lecz powinno się to dokonywać z uwzględnieniem specyficznego kontekstu celebracji liturgicznej. W głoszonej homilii należy zadbać, aby rzucać światło Chrystusa na wydarzenia życia. Nie powinno się jednak pozbawiać słowa Bożego jego prawdziwego i nieskażonego sensu, odnosząc się na przykład jedynie do rzeczywistości politycznej lub świeckiej albo czerpiąc z poglądów wywodzących się ze współczesnych ruchów pseudoreligijnych jak ze źródła148.
68. Biskup diecezjalny winien troszczyć się o głoszenie homilii149, wydając dla wyświęconych szafarzy również normy, wskazania i praktyczne pomoce oraz popierając spotkania i inne stosowne przedsięwzięcia, aby mieli często okazję do wnikliwej refleksji nad istotą homilii oraz znajdowali pomoc w jej przygotowaniu.
69. We Mszy świętej oraz w innych celebracjach świętej liturgii nie wolno używać Symbolu, czyli Wyznania wiary, którego nie ma w prawnie zatwierdzonych księgach liturgicznych.
70. Dary ofiarne, które wierni mają zwyczaj składać podczas liturgii eucharystycznej we Mszy świętej, niekoniecznie muszą się ograniczać do chleba i wina przeznaczonych do Eucharystii, lecz mogą również obejmować inne dary, jakie w formie pieniędzy lub innych przydatnych rzeczy zostały ofiarowane przez wiernych jako wyraz miłości wobec ubogich. Dary materialne powinny jednak być zawsze widzialnym wyrazem owego prawdziwego daru, jakiego oczekuje od nas Pan: a jest nim skruszone serce, miłość Boga i bliźniego, dzięki czemu upodabniamy się do ofiary Chrystusa, który za nas wydał samego siebie. W Eucharystii bowiem w najwyższym stopniu jaśnieje owa tajemnica miłości, którą Jezus Chrystus okazał podczas Wieczerzy Pańskiej, umywając uczniom stopy. W celu zachowania godności świętej liturgii ofiary materialne muszą być jednak zbierane we właściwy sposób. Dlatego pieniądze, jak też inne dary przeznaczone dla ubogich, należy składać w odpowiednim miejscu, lecz nie na stole eucharystycznym150. Oprócz pieniędzy i okazjonalnie dla podkreślenia znaku niewielkiej części innych darów ofiary tego rodzaju winny być składane poza celebracją Mszy świętej.
71. W obrządku rzymskim należy zachować zwyczaj przekazywania pokoju tuż przed Komunią świętą, tak jak przewiduje obrzęd Mszy świętej. Zgodnie bowiem z tradycją obrządku rzymskiego zwyczaj ten nie oznacza ani pojednania, ani odpuszczenia grzechów, lecz ma na celu okazanie pokoju, jedności i miłości przed przyjęciem Najświętszej Eucharystii151. Taki charakter braterskiego pojednania ma akt pokuty na początku Mszy świętej, zwłaszcza jeśli jest odmaŹwiany według pierwszej formuły.
72. Wypada, "aby każdy z umiarem przekazywał znak pokoju tylko osobom najbliżej stojącym". "Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak pozostając w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. Niech uczyni podobnie, jeśli ze słusznej przyczyny pragnie przekazać znak pokoju niektórym wiernym". "Jeśli chodzi o sam znak przekazania pokoju, winny go ustalić Konferencje Episkopatów", w gestach zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską, "zgodnie z mentalnością i zwyczajami ludów"152.
73. Podczas sprawowania Mszy świętej łamanie Chleba eucharystycznego zaczyna się po przekazaniu pokoju, gdy odmawia się Baranku Boży. Dokonuje tego tylko kapłan celebrujący, wspomagany, jeśli zachodzi taka potrzeba, przez diakona lub współcelebransa, lecz nigdy przez osobę świecką. Gest bowiem łamania chleba "spełniony przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, który w czasach apostolskich nadał nazwę całej akcji eucharystycznej, oznacza, że wierni, choć liczni, tworzą jedno Ciało przez przyjmowanie Komunii z jednego chleba, jakim jest Chrystus umarły za zbawienie świata i zmartwychwstały (1 Kor 10, 17)"153. Dlatego obrzęd ten musi być wykonywany z wielkim szacunkiem154. Powinien jednak trwać krótko. Bezwzględnie należy wyeliminować nadużycie, które stało się gdzieniegdzie zwyczajem, przedłużania tego obrzędu bez potrzeby, wykonywania go wbrew przepisom nawet z pomocą świeckich oraz nadawania mu przesadnego znaczenia155.
74. Jeśli zajdzie potrzeba, aby świecki przekazał wiernym zgromadzonym w kościele jakieś informacje albo świadectwo o życiu chrześcijańskim, należy to zasadniczo przenieść poza celebrację Mszy świętej. Z poważnych jednak przyczyn można takie informacje lub świadectwa przekazać po odmówieniu przez kapłana modlitwy po Komunii. Praktyka ta nie może stać się jednak zwyczajem. Co więcej, informacje te i świadectwa w żadnym razie nie powinny posiadać takich cech, aby mogły być kojarzone z homilią156, ani być powodem nie wygłoszenia homilii w ogóle.
4. Łączenie różnych obrzędów ze sprawowaniem Mszy świętej
75. Z racji teologicznej księgi liturgiczne czasami nakazują lub pozwalają na celebrację Mszy świętej w połączeniu z innym obrzędem, zwłaszcza ze sprawowaniem sakramentów.157 W innych jednak przypadkach Kościół nie dopuszcza takiego łączenia, szczególnie gdy ma to związek ze sprawami mało znaczącymi.
76. Oprócz tego, zgodnie z najdawniejszą tradycją Kościoła rzymskiego, ze Mszą świętą nie wolno łączyć sakramentu pokuty w taki sposób, że powstaje jedna czynność liturgiczna. Nie przeszkadza to jednak, aby kapłani, z wyjątkiem tych, którzy celebrują albo koncelebrują Mszę świętą, słuchali spowiedzi tych wiernych, którzy tego pragną, by wyjść naprzeciw ich potrzebom, nawet wtedy, kiedy w tym samym miejscu sprawowana jest Msza święta158. Musi się to jednak dokonywać w odpowiedni sposób.
77. W żadnym przypadku celebracji Mszy świętej nie wolno łączyć ze zwykłym, czy też nawet uroczystym posiłkiem. Jeśli nie zachodzi poważna potrzeba, nie należy też sprawować Mszy świętej na stole służącym do spożywania posiłków 159, ani w jadalni, ani w miejscu, które jest wykorzystywane do wspólnego ucztowania, ani też w jakimkolwiek pomieszczeniu, gdzie znajduje się pożywienie; nie mogą też uczestnicy Mszy świętej w czasie jej trwania zasiadać przy stołach. Jeśli z poważnej przyczyny Msza święta musi być sprawowana w tym samym miejscu, w którym ma być następnie spożywany posiłek, należy zrobić wyraźną przerwę między zakończeniem Mszy świętej a początkiem posiłku; podczas celebracji Mszy świętej zabrania się również podawania wiernym zwykłego pokarmu.
78. Mszy świętej nie wolno łączyć ze sprawami politycznymi albo świeckimi, czy też z tym wszystkim, co nie jest w pełni zgodne z nauczaniem Magisterium Kościoła katolickiego. Co więcej, aby nie pozbawiać Eucharystii jej autentycznego znaczenia, należy za wszelką cenę unikać celebrowania Mszy świętej jedynie w celu stworzenia okazałego widowiska, jak też nie nadawać jej stylu podobnego do innych ceremonii, zwłaszcza świeckich.
79. Trzeba wreszcie jak najsurowiej potępić nadużycie polegające na wprowadzaniu do celebracji Mszy świętej elementów niezgodnych z przepisami ksiąg liturgicznych, a zaczerpniętych z obrzędów innych religii.
PRZYPISY
123 Por. KPK, kan. 924 § 2: MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 320.
124 Por. ŚW. KONGR. DS. DYSC. SAKRAM., Instr., Dominus Salvator noster, 26 marca 1929, nr 1: AAS 21 (1929) 631-642, tu 632.
125 Por. tamże, nr II: AAS 21 (1929) 635.
126 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 321.
127 Por. Łk 22, 18; KPK, kan. 924 §§ 1, 3; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 322.
128 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 323.
129 JAN PAWEŁ II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 13: AAS 81 (1989) 910.
130 ŚW. KONGR. DS. SAKRAM. I KULTU BOŻEGO, Instr. Inaestimabile donum, nr 5: AAS 72 (1980) 335.
131 Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 147; ŚW. KONGR. KULTU BOŻEGO, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 4: AAS 62 (1970) 698; ŚW. KONGR. DS. SAKRAM. I KULTU BOŻEGO, Instr. Inaestimabile donum, nr 4: AAS 72 (1980) 334.
132 MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 32.
133 Tamże, nr 147; por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452; por. ŚW. KONGR. DS. SAKRAM. I KULTU BOŻEGO, Instr. Inaestimabile donum, nr 4: AAS 72 (1980) s.334-335.
134 JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 39: AAS 95 (2003) 459.
135 ŚW. KONGR. DS. SAKRAM. I KULTU BOŻEGO, Instr. Inaestimabile donum, nr 4: AAS 72 (1980) s.334-335.
136 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 356-362.
137 Por. KL nr 51.
138 MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 57; por. JAN PAWEŁ II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 13: AAS 81 (1989) 910; KONGR. NAUKI WIARY, Deklaracja Dominus Iesus o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła, 6 sierpnia 2000: AAS 92 (2000) 742-765.
139 MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 60.
140 Por. tamże, nry 59-60.
141 Por. np. RITUALE ROMANUM, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum, auctoŹriŹtate Pauli Pp. VI editum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: Ordo celebrandi Matrimonium, editio typica altera, diei 19 martii 1990, Typis Polyglottis Vaticanis, 1991, nr 125; RITUALE ROMANUM, ex decreto sacroŹsancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum: Ordo Unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica, 7 decembris 1972, Typis Polyglottis Vaticanis 1972, nr 72.
142 Por. KPK, kan. 767 § 1.
143 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 66; por. KPK, kan. 6, §§ 1, 2; i kan. 767 § 1, o czym wspominają także przepisy w KONGR. DS. DUCHOWIEŃSTWA I INNE, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazówki praktyczne, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) 865.
144 MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 66; por. KPK, kan. 767 § 1.
145 Por. KONGR. DS. DUCHOWIEŃSTWA I INNE, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazówki praktyczne, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) 865; por. KPK, kan. 6, §§ 1, 2; PAP. KOMISJA DS. AUTENT. INTERPR. KPK, Responsio ad propositum dubium, 20 czerwca 1987: AAS 79 (1987) 1249.
146 Por. KONGR. DS. DUCHOWIEŃSTWA I INNE, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazówki praktyczne, art. 3 § 1: AAS 89 (1997) 864-865.
147 Por. SOBÓR TRYDENCKI, Sesja XXII, 17 września 1562, Nauka o Najśw. Ofierze Mszy świętej, rozdz. 8: DS 1749; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 65.
148 Por. JAN PAWEŁ II, Przemówienie do grupy biskupów ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, przybyłych do Rzymu z wizytą Ťad limina Apostolorumť, 28 maja 1993, nr 2: AAS 86 (1994) 330.
149 Por. KPK, kan. 386 § 1.
150 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 73.
151 Por. tamże, nr 154.
152 Por. tamże, nry 82, 154.
153 Por. tamże, nr 83.
154 Por. ŚW. KONGR. KULTU BOŻEGO, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 5: AAS 62 (1970) 699.
155 Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 83, 240, 321.
156 Por. KONGR. DS. DUCHOWIEŃSTWA I INNE, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazówki praktyczne, art. 3 § 2: AAS 89 (1997) 865.
157 Por. zwłaszcza OWLG, nry 93-98; RYTUAŁ RZYMSKI, Obrzędy błogosławieństw, Katowice 2001, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nr 28; Obrzędy koronacji wizerunków Najświętszej Maryi Panny, Katowice 2004, nry 10 i 14, s. 10-11; ŚW. KONGR. KULTU BOŻEGO, Instr. o Mszach dla grup specjalnych Actio pastoralis, 15 maja 1969: AAS 61 (1969) 806-811; Dyrektorium o Mszach z udziałem dzieci Pueros baptizatos, 1 listopada 1973: AAS 66 (1974) 30-46; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 21.
158 Por. JAN PAWEŁ II, List apost. (motu proprio) Misericordia Dei, 7 kwietnia 2002, nr 2: AAS 94 (2002) 455; por. KONGR. DS. KULTU BOŻEGO I DYSC. SAKRAM., Responsa ad dubia proposita, "Notitiae" 37 (2001) 259-260.
159 Por. ŚW. KONGR. KULTU BOŻEGO, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 9: AAS 62 (1970) 702. |
