INSTRUKCJA
"INAESTIMABILE DONUM"
W SPRAWIE NIEKTÓRYCH NORM DOTYCZNĄCYCH KULTU TAJEMNICY EUCHARYSTYCZNEJ

 a) MSZA ŚWIĘTA

1. "Dwie części, z których w pewnym stopniu składa się Msza św., mianowicie Liturgia Słowa i Liturgia eucharystyczna, tak ściśle wiążą się ze sobą, że stanowią jeden akt kultu"¹⁰. Nie powinno się przystępować do stołu Chleba Pańskiego, jeżeli nie było się u stołu Jego słowa¹¹. Pismo św. ma zatem ogromnie doniosłe znaczenie w obrzędach Mszy św. Dlatego też nie można lekceważyć tego, co Kościół ustanowił, mianowicie że "należy przywrócić w nabożeństwach czytanie Pisma św. dłuższe, bardziej urozmaicone i lepiej dobrane"¹². Należy przestrzegać norm podanych w Lekcjonarzu, czy to odnośnie liczby czytań, czy to gdy chodzi o wskazówki dotyczące specjalnych okoliczności. Byłoby poważnym nadużyciem zastępować słowo Boże słowem człowieka, kimkolwiek by on był¹³.

2. Czytanie perykopy ewangelicznej jest zastrzeżone szafarzowi mającemu święcenia tzn. diakonowi lub kapłanowi. Pozostałe czytania, jeśli to możliwe, winny być powierzone lektorowi lub innym osobom świeckim przygotowanym duchowo i technicznie. Po pierwszym czytaniu na pierwszym czytaniu następuje psalm responsoryjny, który jest częścią składową Liturgii Słowa¹⁴.

3. Homilia ma na celu wyjaśnić wiernym słowo Boże zawarte w czytaniach oraz wskazać na jego współczesną wymowę. Homilia należy zatem do kapłana lub do diakona¹⁵.

4. Odmawianie Modlitwy eucharystycznej, będącej ze swej natury jakby szczytem całego obrzędu, jest zastrzeżone kapłanowi na mocy święceń. Jest zatem nadużyciem, jeśli każe się odmawiać niektóre części Modlitwy eucharystycznej diakonowi, ministrantowi niższego stopnia lub wiernym¹⁶. Zgromadzenie nie pozostaje jednak bierne i bezczynne: łączy się ono z kapłanem przez wiarę i w milczeniu oraz okazując swoją łączność poprzez różne sposoby uczestnictwa, przewidziane w czasie Modlitwy eucharystycznej: odpowiedzi dialogowe przed Prefacją, Sanctus, aklamacje po przeistoczeniu, końcowe Amen po słowach Per ipsum…, które są zastrzeżone kapłanowi. Zwłaszcza to Amen winno być dowartościowane za pomocą śpiewu, ponieważ jest ono ze wszystkich "Amen" we Mszy św. najważniejsze.

5. Należy używać Modlitw eucharystycznych zawartych w Mszale Rzymskim lub wprowadzonych za zgodą Stolicy Apostolskiej w sposób i w granicach przez nią ustalonych. Wprowadzanie zmian w Modlitwach eucharystycznych zatwierdzonych przez Kościół albo stosownie innych modlitw ułożonych prywatnie, jest bardzo poważnym nadużyciem.

6. Należy pamiętać, że na Modlitwę eucharystyczną nie powinny się nawarstwiać inne modlitwy lub śpiewy¹⁷. Kapłan winien wypowiadać wyraźnie słowa Modlitwy eucharystycznej, tak aby wierni z łatwością ją zrozumieli i żeby pomogła ona stworzyć prawdziwą wspólnotę, skupioną na sprawowaniu Pamiątki Pana.

7. Msza św. koncelebrowana. Przywrócona w Liturgii zachodniej koncelebra ukazuje w sposób wyjątkowy jedność kapłaństwa. Dlatego też kapłani koncelebrujący winni być uważani za znak wyrażający tę jedność, na przykład: winni być obecni od samego początku koncelebry, mieć na sobie przepisane szaty liturgiczne, zajmować miejsce, które im przynależy jako kapłanom współofiarującym oraz wiernie przestrzegać innych norm zawiązanych z godnym sprawowaniem obrzędu¹⁸.

8. Materia Eucharystii. Idąc wiernie za przykładem Chrystusa Kościół w sprawowaniu wieczerzy pańskiej stale używa chleba i wina z wodą. Zgodnie z tradycją całego Kościoła chleb do sprawowanej Eucharystii winien być wyłącznie z pszennej mąki, a zgodnie z tradycją właściwą Kościołowi łacińskiemu wymagany jest chleb przaśny. Ze względu na znak, materia Eucharystii "winna mieć postać prawdziwego pokarmu". Ma się to wyrazić w jego konsystencji a nie w formie, która pozostaje tradycyjna. Do mąki pszennej i wody nie można dodawać żadnych innych składników. Przygotowanie chleba wymaga uważnej troski, tak aby wyrób nie był z uszczerbkiem dla godności należnej dla chleba eucharystycznego, umożliwił jego godne łamanie, nie powodował nadmiernej ilości par-tykuł i nie obrażał wrażliwości wiernych podczas spożywania. Wino do spożywania Eucharystii powinno być "z owocu winnego krzewu" (Łk 22,18), naturalne i gronowe, tzn. bez domieszki obcych substancji¹⁹.

9. Komunia eucharystyczna. Komunia św. jest darem Pana, który wierni otrzymują za pośrednictwem przeznaczonego do tego szafarza. Nie jest dozwolone, aby wierni brali sami chleb konsekrowany i święty kielich, a tym bardziej, żeby je podawali jedni drugiemu.

10. Wierny, zakonnik lub świecki, upoważniony jako szafarz nadzwyczajny Eucharystii, może rozdzielać komunię św. jedynie wtedy, gdy nie ma kapłana, diakona lub akolity, gdy kapłanowi stoi na przeszkodzie choroba, podeszły wiek lub gdy liczba komunikujących jest tak wielka, ze przedłużałaby się zbytnio Msza św.²⁰ Należy więc zganić postawę tych kapłanów, którzy choć obecni prze celebrze, wstrzymują się od udzielania Komunii św., zostawiając ten obowiązek świeckim.

11. Kościół zawsze żądał od wiernych szacunku i czci wobec Eucharystii w chwili, gdy ją przyjmują.
Gdy chodzi o sposób przystępowania do Komunii św., wierni mogą ją przyjmować zarówno w postawie klęczącej jak i stojącej, stosownie do norm ustalonych przez konferencję Episkopatu. Kiedy wierni przyjmą Komunię św. klęcząc, nie wymaga się od nich żadnego innego znaku czci wobec Najświętszego Sakramentu, ponieważ samo klęczenie wyraża akt uwielbienia. Kiedy natomiast przyjmują Komunię św. na stojąco winni - podchodząc procesjonalnie do ołtarza - uczynić akt czci zanim przyjmą Najświętszy Sakrament; powinni to uczynić w odpowiednim miejscu i w taki sposób, by nie zakłócić porządku w przystępowaniu do Komunii św.²¹
Słowo Amen, które wierni wypowiadają podczas przyjmowania Komunii św. , jest aktem osobistej wiary w obecność Chrystusa.

12. Co się tyczy Komunii św. pod dwiema postaciami, należy zachować to, co zostało ustanowione przez Kościół, zarówno gdy chodzi o cześć należną Najświętszemu Sakramentowi , jak i pożytek przyjmujących Eucharystię stosownie do rozmaitych okoliczności, czasu i miejsca²².
Również Konferencje Biskupów i Ordynariusze nie powinni przekraczać norm już ustalonych w tej materii: nie należy nierozsądnie pozwalać na komunię św. pod dwiema postaciami i trzeba dokładnie ustalić, w czasie których Mszy św. może być ona udzielana. Grupy, które korzystają z takiego uprawnienia, winny być ściśle określone, zdyscyplinowane i jednolite²³.

13. Także po Komunii św. Pan jest obecny pod postaciami. Dlatego też po udzieleniu Komunii św. pozostałe cząstki konsekrowane winny być spożyte lub umieszczone przez właściwego szafarza w miejscu przechowywania Eucharystii.

14. Nie można natomiast przechowywać wina konsekrowanego, winno być ono spożyte bezpośrednio po Komunii św. Należy dopilnować, aby była konsekrowana taka ilość wina, jaka jest konieczna do Komunii św.

15. Należy przestrzegać przepisów dotyczących puryfikacji kielicha i innych świętych naczyń, które zawierały postacie eucharystyczne²⁵.

16. Ze szczególnym szacunkiem i starannością należy odnosić się do naczyń świętych, czy to kielicha i pateny, używanych przy sprawowaniu Eucharystii, czy też cyboriów, służących do Komunii św. wiernych. Kształt naczyń winien być odpowiedni do użytku liturgicznego, do jakiego są przeznaczone. Tworzywo winno być szlachetne, trwałe i w każdym wypadku dostosowane do świętych czynności. Sąd w tej dziedzinie należy do Konferencji Episkopatów poszczególnych regionów.
Nie można używać zwyczajnych koszyków czy innych naczyń przeznaczonych do użytku zwykłego poza sprawowaniem Liturgii lub naczyń pośledniej jakości czy pozbawionych wszelkiego stylu artystycznego.
Kielichy i pateny winny być poświęcone przez Biskupa lub kapłana zanim zostaną przeznaczone do użytku .

17. Należy zalecać wiernym, aby nie zaniedbywali obowiązku należnego dziękczynienia po Komunii św., bądź to podczas sprawowania obrzędu: zachowując chwilę milczenia, śpiewając jakiś hymn lub psalm, albo inną pieśń pochwalną²⁶, to po zakończeniu obrzędu, trwając według możliwości na modlitwie przez pewien przeciąg czasu.

18. Różne są, jak wiadomo, funkcje, jakie kobieta może spełniać w zgromadzeniu liturgicznym, wśród nich czytanie Słowa Bożego i intencji Modlitwy wiernych. Kobiety nie mogą być dopuszczone do pełnienia funkcji "akolitów" (ministrantów)²⁷.

19. Szczególną czujność i specjalną staranność zaleca się przy Mszach św. przekazywanych za pomocą środków audiowizualnych. Ze względu na bardzo szeroki zakres odbioru powinny być sprawowane w przykładny sposób²⁸.
Przy sprawowaniu Liturgii w domach prywatnych należy zachować normy Instrukcji "Actio pastoralis" z dnia 15 maja 1969 roku²⁹.

PRZYPISY

¹⁰ Sobór Wat. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, nr 56
¹¹ Por. tamże, nr 56; por. także Sobór Wat. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, nr 21.
¹² Sobór Wat. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, nr 22, § 3.
¹³ Por. Św. Kongr. dla Kultu Bożego, Instr. Liturgica instaurationes, nr 2, a
¹⁴ Por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 12.
¹⁵ Por. Św. Kongr. dla Kultu Bożego, Instr. Liturgica instaurationes, nr 2, a
¹⁶ Por. Św. Kongr. dla Kultu Bożego, List okólny, Eucharistia participationem, z dnia 27 kwietnia 1973 r.: AAS 65 (1973) 340 - 347 nr 8; Instr. Liturgica instaurationes, nr 8.
¹⁷ Por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 12.
¹⁸ Por. tamże, nr 156, 161 - 163.
¹⁹ Por. tamże, nr 281 - 284; Św. Kongregacja dla Kultu Bożego, Instr. Liturgica instaurationes nr 5; Notitia 6 (1970) 37.
²⁰ Św. Kongr. Dla Kultu Bożego, Instr. Immenaa caritatis, nr 1.
²¹ Św. Kongr. Rytów, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 34; por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 244, c; 246, b; 247, b
²² Por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 241 - 242
²³ Por. tamże. Nr 242 pod koniec.
²⁴ Por. tamże, nr 238.
²⁵ Por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 288, 289, 292, 295; Św. Kongregacja dla Kultu Bożego, Instr. Liturgica instaurationes nr 8; Pontyficale Romanum, Ordo dedicationis ecclesia in altaris, s. 125, nr 3.
²⁶ Por. Institutio generalis Missalis Romani, nr 56 j.
²⁷ Św. Kongregacja dla Kultu Bożego, Instr. Liturgica instaurationes nr 7.
²⁸ Por. Sobór Wat. II , Konst. O liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, nr 20, Papieska Komisja Środków Społecznego Przekazu, Instr. Communio et progressio, z dnia 23 marca 1971 r.: AAS 63 (1971) 593 - 656, nr 151.
²⁹ AAS 61(1969) 806 - 811.