Instrukcja Świętej Kongregacji Obrzędów
"EUCHARISTICUM MYSTERIUM"
z 25 maja 1967 r. 25 MAJA 1967 R. o kulcie tajemnicy eucharystycznej
(AAS 59 (1967) 5 99-637)

CZĘŚĆ I 
PEWNE OGÓLNIEJSZE ZASADY, KTÓRE ZWŁASZCZA NALEŻY MIEĆ NA UWADZE W PODAWANEJ LUDOWI KATECHEZIE O TAJEMNICY EUCHARYSTYZNEJ

5. Wymagania stawiane pasterzom, którzy winni podawać katechezę o tej tajemnicy

By tajemnica eucharystyczna przenikała zwolna umysły i życie wiernych, niezbędna jest odpowiednia katechizacja.
Ażeby zaś pasterze zdołali ją podawać należycie, muszą przede wszystkim mieć przed oczyma nie tylko całość nauki wiary, zawartej w dokumentach Urzędu Nauczycielskiego, ale również-wnikać głębiej sercem i życiem w ducha Kościoła w tym przedmiocie 27. Wtedy dopiero łatwo dojdą do wniosku, które spośród wszystkich aspektów tej tajemnicy będą lepiej odpowiadały ludowi w poszczególnych wypadkach.
Mając zaś przed oczyma to, co powiedziano pod nr 3, trzeba będzie zwrócić szczególniejszą uwagę obok innych na następujące rzeczy.

6. Tajemnica eucharystyczna ośrodkiem całego życia Kościoła

Katecheza o tajemnicy eucharystycznej ma dążyć do tego, by wpoić wiernym przekonanie, iż sprawowanie Eucharystii jest naprawdę ośrodkiem całego żyda chrześcijańskiego zarówno dla całego Kościoła jak i dla miejscowych skupisk tegoż Kościoła. Wszak "pozostałe sakramenty, jak i wszystkie kościelne posługi i dzieła apostolstwa, wiążą się ściśle ze świętą Eucharystią i do niej zmierzają.; W najświętszej bowiem Eucharystii zawiera się cale dobro duchowe Kościoła, mianowicie sam Chrystus, nasza Pascha i Chleb żywy, który przez Ciało swe, ożywione Duchem Świętym i ożywiające, przynosi życie ludziom, którzy w ten sposób zostają zachęceni i doprowadzeni do ofiarowywania z Nim samych siebie, swych prac i wszystkich rzeczy stworzonych"²⁸.
Uczestnictwo w życiu Bożym i jedność ludu Bożego, które stanowią o Kościele, Eucharystia należycie wyraża i przedziwnie sprawia²⁹. W niej mamy szczyt zarówno działalności, przez którą Bóg uświęcał świat w Chrystusie, jak i kultu, który ludzie oddają Chrystusowi, a przez Niego Ojcu w Duchu Świętym³⁰, sprawowanie jej "w najwyższym stopniu przyczynia się do tego, aby wierni życiem swoim wyrażali oraz ujawniali innym misterium Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Kościoła"³¹.

7. Tajemnica eucharystyczna ośrodkiem kościoła miejscowego

Przez Eucharystię "ustawicznie żyje i wzrasta Kościół". Ten Kościół Chrystusowy jest prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych miejscowych zrzeszeniach wiernych, które trwając przy swoich pasterzach same również nazywane są Kościołami w Nowym Testamencie. Są one bowiem na swoim miejscu nowym ludem, powołanym przez Boga w Duchu Świętym i w pełności wielkiej (por. 1 Tes 1, 5). W nich głoszenie Ewangelii Chrystusowej zgromadza wiernych i w nich sprawowana jest tajemnica Wieczerzy Pańskiej, "aby przez Ciało i Krew Pana zespalali się z sobą ściśle wszyscy bracia wspólnoty"³².
W każdej wspólnocie ołtarza, przy świętej służbie biskupa³³, lub kapłana, który zastępuje biskupa³⁴, "ofiaruje się symbol owej miłości i "jedności Ciała mistycznego, bez której nie może być zbawienia"³⁵. W tych wspólnotach, choć nieraz są one szczupłe i ubogie lub żyją w rozproszeniu, obecny jest Chrystus, którego mocą zgromadza się jeden święty, katolicki i apostolski Kościół. Albowiem "nie co innego sprawia uczestnictwo w ciele i krwi Chrystusa jak to właśnie, że się przemieniamy w to, co przyjmujemy³⁶" ³⁷.

8. Tajemnica eucharystyczna a jeność chrześcijan

Poza tym, co się odnosi do wspólnoty kościelnej i poszczególnych wiernych, pasterze winni bacznie zwracać uwagę również na tę część nauki, w której Kościół uczy, że przez pamiątkę Pańską, sprawowaną wedle Jego woli, znajduje wyraz i wytwarza się jedność wszystkich w Niego wierzących³⁸.
Stosownie do Dekretu Soboru Watykańskiego II o Ekumenizmie³⁹ winno się naprowadzać wiernych na właściwą ocenę dóbr, przechowywanych w tradycji eucharystycznej, dzięki której bracia z innych wyznań chrześcijańskich mają w zwyczaju odbywać Wieczerzę Pańską. Albowiem w chwili, gdy "w świętej Uczcie sprawują pamiątkę śmierci i Zmartwychwstania Pańskiego, wyznają, że oznacza ona życie w łączności z Chrystusem i oczekują Jego chwalebnego przyjścia"⁴⁰; Ci zaś, co zachowali sakrament kapłaństwa, w sprawowaniu Eucharystii "złączeni z biskupem, mając dostęp do Boga Ojca przez Syna, Słowo Wcielone, Umęczone i Uwielbione, oraz w szczodrobliwości Ducha Świętego, dostępują zjednoczenia z Przenajświętszą Trójcą, stawszy się "uczestnikami Bożej natury" (2 P 1, 4). Dlatego przez sprawowanie Eucharystii Pańskiej w tych poszczególnych Kościołach buduje się i rozrasta Kościół Boży, a przez koncelebrację przejawia się ich wspólnota"⁴¹.
Szczególnie w sprawowaniu tajemnicy jedności powinni wszyscy chrześcijanie doznawać bólu z racji podziałów, które ich wzajem rozgradzają. Niech przeto ślą modlitwy do Boga, by wszyscy uczniowie Chrystusa coraz głębiej pojmowali tajemnicę Eucharystii wedle Jego prawdziwej myśli i tak ją sprawowali, by stawszy się uczestnikami Chrystusowego Ciała, tworzyli jedno ciało (por. 1 Kor 10, 17) "zespolone tymi samymi więzami, którymi z Jego woli miało się kształtować"⁴².

9. Różne sposoby Chrystusowej obecności

Dla osiągnięcia głębszego zrozumienia tajemnicy eucharystycznej trzeba pouczać wiernych również o głównych sposobach, przez które sam Pan jest Obecny w swoim Kościele w czasie liturgicznych obrzędów⁴³.
 Zawsze jest obecny w zgromadzeniu wiernych, zebranych w imię Jego (por. Mt 18, 20). Jest obecny również w swoim słowie, ponieważ sam przemawia w chwili, gdy w Kościele czyta się Pismo św.
 W Ofierze zaś eucharystycznej jest obecny zarówno w osobie szafarza "ten sam ofiarujący obecnie przez posługę kapłanów, który ofiarował siebie wówczas na krzyżu"⁴⁴, jak również i to najbardziej pod postaciami eucharystycznymi⁴⁵. W tym Sakramencie bowiem, w sposób szczególny, jest obecny cały i zupełny Chrystus, Bóg i człowiek, substancjalnie i ustawicznie. Ta obecność Chrystusa pod postaciami "nazywa się rzeczywista nie w sensie wyłączności, jakby inne nie były rzeczywiste, ale przez szczególną doskonałość"⁴⁶.

10. Związek między liturgią słowa a liturgią eucharystyczną

Pasterze więc niech gorliwie uczą wiernych o uczestniczeniu w całej Mszy św., uwidaczniając głęboki związek, jaki zachodzi między liturgią słowa a sprawowaniem Wieczerzy Pańskiej, tak by jasno pojmowali, że z nich tworzy się jeden akt kultu⁴⁷. Bo "przepowiadanie słowa wymagane jest do samego szafarstwa sakramentów, jako że są one sakramentami wiary, rodzącej się i zasilającej ze słowa"⁴⁸. Trzeba to powiedzieć szczególnie o odprawianiu Mszy, w którym liturgii słowa postawiono zadanie wyrabiania w sposób szczególny poczucia związku między głoszeniem i słuchaniem słowa a tajemnicą eucharystyczną⁴⁹.
 Niech więc wierni, słuchając słowa Bożego, uświadomią sobie, że opowiadane w nim rzeczy przedziwne dosięgają szczytu w tajemnicy paschalnej, której pamiątkę sprawuje się sakramentalnie we Mszy św. W ten sposób wierni, przyjmujący słowo Boże, i nim posileni, prowadzeni są w dziękczynieniu do owocnego uczestniczenia w tajemnicy zbawienia. Tak to Kościół zasilą się chlebem żywota zarówno ze stołu słowa Bożego, jak i ze stołu Chrystusowego ciała⁵⁰.

11. Kapłaństwo powszechne i kapłaństwo urzędowe w sprawowaniu Eucharystii

Ten czynny i właściwy wspólnocie udział będzie tym bardziej świadomy i owocny, im lepiej wierni poznają miejsce, przysługujące im w liturgicznym zgromadzeniu, oraz rolę, którą mają do spełnienia w czynności eucharystycznej⁵¹.
W katechezie więc należy wyjaśnić naukę o królewskim kapłaństwie, którym wierni zostali uświęceni przez odrodzenie i namaszczenie Ducha Świętego⁵².
Następnie trzeba bliżej wyjaśniać zarówno zadanie kapłaństwa urzędowego w sprawowaniu Eucharystii, które różni się samą istotą, a nie stopniem tylko od powszechnego kapłaństwa wiernych⁵³, jak też rolę, jaką pełnią inni, wykonujący jakąś posługę⁵⁴.

12. Na czym polega czynny udział we Mszy św.

Trzeba zatem wyjaśniać, że wszyscy gromadzący się na obrzęd eucharystyczny tworzą ten lud święty, który łącznie z szafarzem ma udział w świętej czynności. Wprawdzie sam kapłan z racji zastępowania osoby Chrystusa konsekruje chleb i wino, jednakże czynność wiernych w obrzędzie eucharystycznym polega na tym, że pomni na mękę, zmartwychwstanie i chwałę Pana, składają Bogu dzięki i ofiarują nieskalaną żertwę nie tylko przez ręce kapłana, ale i razem z nim; a przez przyjęcie ciała Pańskiego, doskonali się ich łączność z Bogiem i wzajem między sobą, do której winien prowadzić udział w ofierze Mszy św. Bo doskonalsze jest uczestnictwo we Mszy św.⁵⁵, gdy przyjmują oni w należytym usposobieniu sakramentalnie w czasie Mszy św. Ciało Pana, stosując się do Jego słów: "Bierzcie i pożywajcie"⁵⁶.
Choć zaś Ofiara ta, podobnie jak sama męka Chrystusa, jest składana za wszystkich, to jednak "skutek swój osiąga tylko w tych, którzy przez wiarę i miłość łączą się z męką Chrystusa... Im zaś wychodzi na korzyść mniej lub więcej w miarę ich pobożności"⁵⁷.
Trzeba to wszystko tak naświetlić wiernym, by odtąd czynnie uczestniczyli we Mszy św. tak przez wewnętrzne uczucia jak i przez zewnętrzne obrzędy stosowane do zasad ustalonych przez Konstytucję o św. Liturgii⁵⁸, które określono dokładniej w Instrukcji "Inter Ocumenici" z dnia 26 września 1964 r., w Instrukcji "Musicam sacram" z dnia 5 marca 1967 r.⁵⁹ oraz w Instrukcji "Tres abhinc annos" z dnia 4 maja 1967.

13. Następstwa sprawowania Eucharystii w codziennym życiu wiernych

Wierni powinni w życiu i obyczajach zachowywać to, co przez wiarę i sakrament otrzymali w sprawowaniu Eucharystii. Niech więc dołożą starań, by z ochotą całe życie swe spędzili w mocy niebiańskiego posiłku, uczestnicząc w śmierci i zmartwychwstaniu Pańskim. Zatem niech każdy, skoro wziął udział we Mszy św., "zadba o spełnianie dobrych uczynków, podobanie się Bogu, należyty sposób bycia, oddanie Kościołowi, spełniając to, czego się nauczył i postępując w pobożności"⁶⁰, stawiając sobie zadanie przepojenie świata duchem chrześcijańskim i dawanie świadectwa Chrystusowi "we wszystkim pośród wspólnoty ludzkiej"⁶¹.
 Żadnej bowiem "wspólnoty chrześcijańskiej nie zbuduje się, jeżeli nie będzie miała korzenia i ośrodka w sprawowaniu najświętszej Eucharystii; od niej więc winno się zaczynać wychowanie do ducha wspólnoty"⁶².

14. Katecheza o Mszy św. przeznaczona dla dzieci

Troszczący się o religijne wychowanie dzieci, głównie zaś rodzice, proboszcz i nauczyciele, gdy wprowadzają je stopniowo w znajomość tajemnicy zbawienia⁶³, niech dołożą starań, by na katechezę o Mszy św. położyć należyty nacisk. Katecheza o Eucharystii, przystosowana oczywiście do wieku i pojętności dzieci, ma zmierzać do tego, by przez wyjaśnienie głównych obrzędów i modlitw uwydatniony był sens Mszy św., również w aspekcie udziału w życiu Kościoła.
Trzeba to wszystko mieć przed oczyma, szczególnie wtedy, gdy chodzi o przygotowanie dzieci do pierwszej Komunii św., tak by pierwsza Komunia św. ukazała się rzeczywiście jako pełne wszczepienie w Chrystusowe ciało⁶⁴.

15. Obrzędy i modlitwy punktem wyjścia dla katechezy o Mszy św.

Powszechny Sobór Trydencki zarządza, by pasterze często "sami osobiście lub przez innych objaśniali coś z tego, co się czyta we Mszy św., a między innymi, by tłumaczyli jakąś tajemnicę tej najświętszej Ofiary"⁶⁵.
Niech więc pasterze wprowadzają wiernych do pełnego zrozumienia tej tajemnicy wiary przez odpowiednią katechezę, dla której punktem wyjścia niech będą tajemnice roku liturgicznego i obrzędy oraz modlitwy występujące w celebrze, tak by wyjaśniali ich znaczenie, zwłaszcza wielkiej modlitwy eucharystycznej i doprowadzili do głębokiego zrozumienia tajemnicy, którą one oznaczają i której dokonują.

PRZYPISY

²⁷ Por. tamże, 14,17 - 18.
²⁸ DK 5.
²⁹ Por. KK 11; DE 2, 15.
³⁰ Por. KL 10.
³¹ Tamże, 2, 98; por. również 41.
³² Modlitwa mozarabska: P. L. 96, 759 B.
³³ KK 26.
³⁴ KL 42.
³⁵ Św. Tomasz z Akw. Summa Theol. III, q. 73, a. 3.
³⁶ Św. Leon W., Serm. 63, 7: P. L. 54, 357 c.
³⁷ KL 26.
³⁸ KK 3, 7, 11, 26; DE 2; 31 - 32.
³⁹ Por. tamże, 15 i 22; 106.
⁴⁰ Tamże, 22.
⁴¹ Tamże, 15.
⁴² Paweł VI, Encykl. "Mysterium Fidei": AAS 57 (1965), s. 773.
⁴³ Por. KL 7.
⁴⁴ Sob, Tryd., ses. 22, Dekr. o Mszy św. n. 2: Denz 940 (1743).
⁴⁵ KL 7.
⁴⁶ Paweł VI, Encykl. "Mysterium Fidei": AAS 57 (1965), s. 764.
⁴⁷ KL 56.
⁴⁸ DK 4.
⁴⁹ Tamże, 4: por. również n. 3 niniejszej Instrukcji.
⁵⁰ KO 21.
⁵¹ KL 14, 26, 30, 38.
⁵² KK 10; DK 2; Paweł VI, Encykl. "Mysterium Fidei" AAS 57 (1965), s. 761:
⁵³ KK 10; DK 2,5.
⁵⁴ KL 28-29
⁵⁵ Tamże, 48,106.
⁵⁶ Tamże, 55.
⁵⁷ Św. Tomasz z Akw., Summa Theol. III. q. 79, a 7 ad 2.
⁵⁸ KL 26-32.
⁵⁹ Św. Kongregacji Obrzędów Instrukcja "Musicam sacram", 5 marca 1967: AAS 69 (1967), s. 300-320.
⁶⁰ Hipolit, Traditio Apostolica, 21: wyd. B. Botte 1963, s. 58 - 59; KL 9, 10; DA 3; DM 39; DK 5.
⁶¹ KDK 43.
⁶² DK 6.
⁶³ DWCH 2.
⁶⁴ DK 5.
⁶⁵ Ses. 22, Dekr. o Mszy św., n. 8: Denz. 946 (1749).