KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGOI DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW

INSTRUKCJA
"REDEMPTIONIS SACRAMENTUM"
O tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświętszą Eucharystią

ROZDZIAŁ II
UCZESTNICTWO WIERNYCH ŚWIECKICH
 W CELEBRACJI EUCHARYSTII

1. Czynne i świadome uczestnictwo

36. Celebracja Mszy świętej, jako czynność Chrystusa i Kościoła, jest ośrodkiem całego życia chrześcijańskiego zarówno dla Kościoła powszechnego jak i partykularnego oraz dla poszczególnych wiernych⁸⁷, których "dotyczy w różny sposób, zależnie od zróżnicowania stanów, funkcji i aktualnego uczestnictwa⁸⁸. W ten sposób lud chrześcijański, >rodzaj wybrany, królewskie kapłaństwo, lud święty, naród nabyty<⁸⁹ ujawnia swoją zwartą i hierarchiczną strukturę"⁹⁰. "Kapłaństwo zaś wspólne wiernych i kapłaństwo służebne, czyli hierarchiczne, chociaż różnią się istotą, a nie tylko stopniem, są sobie jednak wzajemnie przyporządkowane; jedno i drugie bowiem we właściwy sposób uczestniczy w jedynym kapłaństwie Chrystusa"⁹¹.

37. Wszyscy wierni, przez chrzest uwolnieni od swoich grzechów i wcieleni do Kościoła, dzięki otrzymanemu znamieniu są przeznaczeni do uczestniczenia w chrześcijańskim kulcie religijnym⁹², aby mocą swojego królewskiego kapłaństwa⁹³, trwając na modlitwie i wychwalając Boga⁹⁴, składali samych siebie jako ofiarę żywą, świętą i Bogu przyjemną, popartą wszelkimi ich poczynaniami⁹⁵, oraz po całej ziemi świadczyli o Chrystusie i wobec proszących uzasadniali obecną w nich nadzieję życia wiecznego⁹⁶. Stąd również uczestnictwo wiernych świeckich w Eucharystii oraz w celebracji innych obrzędów Kościoła nie może być sprowadzone do samej tylko biernej obecności, lecz winno być rozumiane jako prawdziwe praktykowanie wiary i godności chrzcielnej.

38. Dlatego niewzruszona nauka Kościoła o naturze Eucharystii, pojmowanej nie tylko jako uczta, lecz także i przede wszystkim jako Ofiara, winna być przez wszystkich wiernych słusznie uważana za szczególnie istotną dla pełnego uczestnictwa w tak wielkim Sakramencie⁹⁷. "Ogołocona z jej wymiaru ofiarniczego, jest przeżywana w sposób nie wykraczający poza sens i znaczenie zwykłego braterskiego spotkania"⁹⁸.

39. W celu zwiększenia i ukazania czynnego uczestnictwa wiernych niedawna odnowa ksiąg liturgicznych dowartościowała, zgodnie z intencją Soboru, aklamacje ludu, odpowiedzi, psalmy, antyfony, pieśni, jak również czynności czy gesty oraz postawę ciała, nadto zatroszczyła się o wprowadzenie w odpowiednim czasie obowiązku świętego milczenia, przewidując również w rubrykach części należące do wiernych⁹⁹. Poza tym pozostawiono więcej miejsca dla pożytecznej inwencji, która polega na tym, że każda celebracja winna być dostosowana do potrzeb, zdolności percepcyjnych, duchowego przygotowania i temperamentu uczestników, zgodnie z możliwościami stworzonymi w ramach przepisów liturgicznych. W wyborze pieśni, melodii, modlitw i czytań biblijnych oraz w homilii, w przygotowaniu modlitwy wiernych, w wypowiadanych niekiedy tach oraz w ozdabianiu budynku kościoła stosownie do okresu liturgicznego istnieje duża możliwość wprowadzania do każdej celebracji pewnego urozmaicenia, aby dzięki temu ujawniło się wyraźniej również bogactwo tradycji liturgicznej oraz aby celebracji, z uwzględnieniem potrzeb duszpasterskich, został świadomie nadany szczególny rys, tak by uczestnikom ułatwić przeżycie wewnętrzne. Należy jednak pamiętać, że moc czynności liturgicznych nie zawiera się w często zmienianych obrzędach liturgicznych, lecz w słowie Boga i w sprawowanej tajemnicy, w które należy coraz głębiej wnikać¹⁰⁰.

40. Jednakże, chociaż sprawowanie liturgii niewątpliwie charakteryzuje się zaangażowaniem wszystkich wiernych, to nie wynika z tego, że wszyscy, oprócz przewidzianych gestów i postaw ciała, z konieczności powinni coś wykonywać, jak gdyby każdy z konieczności musiał wypełniać specyficzne zadanie liturgiczne. W nauczaniu katechetycznym winno się raczej sumiennie zadbać, aby została skorygowana rozpowszechniona gdzieniegdzie w ostatnich latach powierzchowna wiedza i praktyka liturgiczna oraz by wszyscy wierni jakby na nowo ożywili w sobie owo poczucie wielkiego zdumienia wobec głębi tajemnicy wiary, jaką jest Eucharystia, w sprawowaniu której Kościół nieustannie przechodzi "od złych przyzwyczajeń do nowego życia"¹⁰¹. W sprawowaniu Eucharystii bowiem jak w całym życiu chrześcijańskim, które z niej czerpie moc i do niej prowadzi, Kościół, na wzór św. Tomasza Apostoła, z uwielbieniem pada na twarz przed ukrzyżowanym, umęczonym, pogrzebanym i zmartwychwstałym Panem "w pełni Jego Boskiego blasku i nieustannie woła: Pan mój i Bóg mój"¹⁰².

41. W celu pobudzenia, zwiększenia i ożywienia owego wewnętrznego poczucia uczestnictwa w liturgii bardzo są pożyteczne: stałe i poszerzone sprawowanie Liturgii Godzin, korzystanie z sakramentaliów oraz nabożeństwa chrześcijańskiej pobożności ludowej. Tego rodzaju nabożeństwa, "które, chociaż nie należą ściśle do świętej liturgii, są jednak obdarzone szczególną doniosłością i godnością" i winny być pojmowane jako mające pewien pożyteczny związek z porządkiem liturgicznym, zwłaszcza gdy zostały uznane i zatwierdzone przez sam Urząd Nauczycielski¹⁰³, co się odnosi szczególnie do maryjnej modlitwy różańcowej¹⁰⁴. Co więcej, ponieważ te dzieła pobożności prowadzą lud chrześcijański zarówno do częstego korzystania z sakramentów, zwłaszcza Eucharystii, "jak i do rozmyślania nad tajemnicami naszego odkupienia oraz do naśladowania chwalebnych przykładów Świętych Pańskich, przeto przyczyniają się do naszego udziału w kulcie liturgicznym ze zbawiennymi owocami"¹⁰⁵.

42. Należy uznać, że Kościół nie gromadzi się z ludzkiej woli, lecz że jest powołany przez Boga w Duchu Świętym i przez wiarę odpowiada na darmowe Jego powołanie (ekklesia bowiem ma związek z klesis, czyli powołaniem)¹⁰⁶. A Ofiara eucharystyczna nie może być pojmowana jako "koncelebracja" w sensie jednoznacznym kapłana i towarzyszącego mu ludu¹⁰⁷. Przeciwnie, Eucharystia celebrowana przez kapłanów jest darem, "który przewyższa zdecydowanie władzę zgromadzenia (...) Zgromadzenie wiernych, które zbiera się w celu sprawowania Eucharystii, absolutnie potrzebuje kapłana z mocą święceń, który będzie jej przewodniczył, ażeby była prawdziwie wspólnotą eucharystyczną. Z drugiej strony wspólnota nie jest w stanie sama z siebie ustanowić sobie kapłana z mocą święceń"¹⁰⁸. Istnieje pilna konieczność i powszechna zgoda, aby wyeliminować w tej dziedzinie wszelką dwuznaczność i dostarczyć lekarstwo na trudności, jakie pojawiły się w ostatnich latach. Z wielką ostrożnością trzeba więc używać wyrażeń typu "wspólnota celebrująca" lub "celebrujące zgromadzenie", znanych powszechnie w innych współczesnych językach jako "celebrating assembly", "asamblea celebrante", "assemblée célébrante", "assemblea celebrante" i innych tym podobnych.

2. Funkcje wiernych świeckich w celebracji Mszy świętej

43. Dla dobra wspólnoty oraz całego Kościoła Bożego niektórzy z wiernych świeckich zgodnie z tradycją słusznie i chwalebnie wykonują pewne funkcje podczas sprawowania świętej liturgii¹⁰⁹. Jeśli jest ich więcej, wypada, aby różne funkcje albo różne części jednej funkcji wypełniali, dzieląc je między siebie¹¹⁰.

44. Oprócz posług akolity i lektora prawnie ustanowionych¹¹¹, do wspomnianych wyżej szczególnych funkcji należą: funkcje akolity¹¹² i lektora¹¹³ wyznaczanych czasowo, z którymi łączą się inne zadania opisane w Mszale Rzymskim¹¹⁴, oraz funkcje przygotowania hostii, prania bielizny liturgicznej i tym podobne. Wszyscy "czy to szafarze wyświęceni czy wierni świeccy, wypełniający swoje zadanie lub funkcję, niech czynią to wszystko i tylko to, co do nich należy"¹¹⁵, oraz podczas samej celebracji liturgicznej, jak i podczas jej przygotowywania niech dbają, aby liturgia Kościoła była sprawowana godnie i pięknie.

45. Należy unikać niebezpieczeństwa zaciemniania uzupełniającego się podziału czynności pomiędzy duchownymi i świeckimi, które sprawia, że funkcja świeckich zostaje poddana, jak to się mówi, pewnej "klerykalizacji", podczas gdy szafarze wyświęceni niesłusznie podejmują to, co jest właściwe dla życia i działania wiernych świeckich¹¹⁶.

46. Wierny świecki, który jest wezwany do tego, aby świadczył pomoc podczas celebracji liturgicznych, winien być należycie uformowany oraz wysoko cenić życie chrześcijańskie, wiarę, moralność i wierność wobec Magisterium Kościoła. Wypada, aby otrzymał on formację liturgiczną dostosowaną do jego wieku, stanu, rodzaju życia i stopnia kultury religijnej¹¹⁷. Nie powinno się wybierać tych, których wyznaczenie mogłoby budzić zdziwienie wiernych¹¹⁸.

47. Szczególnie godny pochwały jest utrzymujący się znany zwyczaj, obecności chłopców lub młodzieńców, zazwyczaj nazywanych ministrantami, którzy służą przy ołtarzu na wzór akolity i na miarę swoich zdolności otrzymują stosowną katechezę na temat spełnianej posługi¹¹⁹. Nie należy zapominać, że z grona tych chłopców na przestrzeni wieków zrodziła się wielka rzesza wyświęconych szafarzy¹²⁰. Aby skuteczniej zaradzić duszpasterskim potrzebom ministrantów, należy ustanowić dla nich i popierać stowarzyszenia, w których uczestniczyliby również i wspierali je ich rodzice. Ilekroć takie stowarzyszenia osiągną wymiar międzynarodowy, erygowanie ich oraz uznawanie i zatwierdzanie ich statutów należy do Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów¹²¹. Do tego rodzaju służby ołtarza mogą być dopuszczane dziewczęta lub kobiety za zgodą biskupa diecezjalnego i z zachowaniem ustalonych przepisów¹²².

PRZYPISY

⁸⁷ Por. tamże, nr 41; KK nr 11; DP nry 2, 5, 6; DB nr 30; DE nr 15; ŚW. KONGR. OBRZĘDÓW, Instr. Eucharisticum mysterium, nry 3 e, 6: AAS 59 (1967) 542, 544-545; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 16.
⁸⁸ Por. KL nr 26; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 91.
⁸⁹ 1 P 2, 9; por. 2, 4-5.
⁹⁰ MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 91; por. KL nr 14.
⁹¹ KK nr 10.
⁹² Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa theol., III, q. 63, a. 2.
⁹³ Por. KK nr 10; por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452.
⁹⁴ Por. Dz 2, 42-47.
⁹⁵ Por. Rz 12, 1.
⁹⁶ Por. 1 P 3, 15; 2, 4-10.
⁹⁷ Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nry 12-18: AAS 95 (2003) 441- 445; TENŻE, List Domi-nicae Cenae, 24 lutego 1980, nr 9: AAS 72 (1980) 129-133.
⁹⁸ JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 10: AAS 95 (2003) 439.
⁹⁹ Por. KL nry 30-31.
¹⁰⁰ Por. ŚW. KONGR. KULTU BOŻEGO, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 1: AAS 62 (1970) 695.
¹⁰¹ Por. MISSALE ROMANUM, Feria secunda post Dominica V in Quadragesima, Collecta, s. 258.
¹⁰² JAN PAWEŁ II, List. apost. Novo millennio ineunte, 6 stycznia 2001, nr 21: AAS 93 (2001) 280; por. J 20, 28.
¹⁰³ Por. PIUS XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586; por. KK nr 67; PAWEŁ VI, Adh. apost. Marialis cultus, 11 lutego 1974, nr 24: AAS 66 (1974) s.113-168, tu 134; KONGR. DS. KULTU BOŻEGO I DYSC. SAKRAM., Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, 17 grudnia 2001.
¹⁰⁴ Por. JAN PAWEŁ II, List apost. Rosarium Virginis Mariae, 16 października 2002: AAS 95 (2003) 5-36.
¹⁰⁵ PIUS XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586-587.
¹⁰⁶ Por. KONGR. DS. KULTU BOŻEGO I DYSC. SAKRAM., Instr. Varietates legitimae, nr 22: AAS 87 (1995) 297.
¹⁰⁷ Por. PIUS XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553.
¹⁰⁸ JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 29: AAS 95 (2003) 453; por. SOBÓR LATERAŃSKI IV., 11-30 listopada 1215, rozdz. 1: DS 802; SOBÓR TRYDENCKI, Sesja XXIII, 15 lipca 1563, Nauka i kanony o sakra-mencie święceń, rozdz. 4: DS 1767-1770; PIUS XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553.
¹⁰⁹ Por. KPK, kan. 230 § 2; por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 97.
¹¹⁰ Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nr 109.
¹¹¹ Por. PAWEŁ VI, List apost. motu proprio Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, nry VI-XII, w: PONTIFICALE ROMANUM ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, De institutione lectorum et acolythorum, de admissione inter candidatos ad diaconatum et presbyteratum, de sacro caelibatu amplectendo, editio typica, 3 decembris 1972, Typis Polyglottis Vaticanis 1973, s. 10: AAS 64 (1972) 529-534, tu 532-533; KPK, kan. 230 § 1; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 98-99, 187-193.
¹¹² Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 187-190, 193; KPK, kan. 230 §§ 2-3.
¹¹³ Por. KL nr 24; ŚW. KONGR. DS. SAKRAM. I KULTU BOŻEGO, Instr. Inaestimabile donum, nry 2, 18: AAS 72 (1980) 334, 338; MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 101, 194-198; KPK, kan. 230 §§ 2-3.
¹¹⁴ Por. MSZAŁ RZYMSKI, Ogólne wprowadzenie, nry 100-107.
¹¹⁵ Tamże, nr 91; por. KL nr 28.
¹¹⁶ Por. JAN PAWEŁ II, Przemówienie do Konferencji Episkopatu na Antyllach, 7 maja 2002, nr 2: AAS 94 (2002) 575-577; Adh. apost. posynodalna Christifideles laici, 30 grudnia 1988, nr 23: AAS 81 (1989) 393-521, tu 429-431; KONGR. DS. DUCHOWIEŃSTWA i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, 15 sierpnia 1997, Zasady teolo-giczne, nr 4: AAS 89 (1997) 860-861.
¹¹⁷ Por. KL nr 19.
¹¹⁸ Por. ŚW. KONGR. DS. DYSC. SAKRAM., Instr. Immensae caritatis, 29 stycznia 1973: AAS 65 (1973) 266.
¹¹⁹ Por. ŚW. KONGR. OBRZĘDÓW, Instr. De musica sacra, 3 września 1958, nr 93c: AAS 50 (1958) 656.
¹²⁰ Por. PAP. RADA DS. INTERPRET. TEKSTÓW PRAWNYCH, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1992: AAS 86 (1994) 541-542; KONGR. DS. KULTU BOŻEGO I DYSC. SAKRAM., List do przewodniczących Konferencji Episkopatów na temat funkcji liturgicznych pełnionych przez świeckich, 15 marca 1994, „Notitiae” 30 (1994) 333-335, 347-348.
¹²¹ Por. JAN PAWEŁ II, Konst. apost. Pastor bonus, art. 65: AAS 80 (1988) 877.
¹²² Por. PAP. RADA DS. INTERPRET. TEKSTÓW PRAWNYCH, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1992: AAS 86 (1994) s.541-542; KONGR. DS. KULTU BOŻEGO I DYSC. SAKRAM., List do przewodniczących Konferencji Episkopatów na temat funkcji liturgicznych pełnionych przez świeckich, 15 marca 1994, "Notitiae" 30 (1994) 333-335, 347-348; List do pewnego biskupa, 27 lipca 2001, "Notitiae" 38 (2002) 46-54.