DYSKUSJA WOKÓŁ
 "CEREMONIAŁU WSPÓLNOTY PARAFIALNEJ"

NAJCZĘŚCIEJ PODEJMOWANE TEMATY

1. Do kogo Ceremoniał jest adresowany? Jaka powinna być jego zawartość?

a. Cennym jest, iż ceremoniał ten przygotowanie liturgii ukazuje w pełnym świetle teologicznym, nie ograniczając się jedynie do wskazówek czysto technicznych.
b. Kwestia charakteru oraz adresata CWP. Tekst CPW składa się z około 3 z części teologiczno-pastoralnej. Mało jest w nim jednak części praktycznej - opisów czynności. Po za tym można odnieść wrażenie że CWP przeznaczony jest dla kapłanów i to nawet liturgistów, gdyż niektóre rzeczy są nie zrozumiale dla zwykłego członka służby liturgicznej (ministranta, ceremoniarza). Moje uwagi co do treści tego ceremoniału wyraziłem z myślą o adresacie jakim będzie właśnie ministrant czy ceremoniarz. Mam nadzieję że właśnie taki charakter będzie miała ostateczna wersja CWP. Rozumiem kwestie teologiczno-pastoralne ale ceremoniał nie ma charakteru podręcznika. Z resztą w niektórych momentach jest sam tekst teologiczny a nie ma części praktycznej (np. różaniec) a w niektórych aż prosiłoby się o więcej (symbolika postaw).
c. Bardzo się ucieszyłem opracowaniom Ceremoniału wspólnoty parafialnej. Jest on bardzo potrzebny. Pomyślano w nim niemal o wszystkim z tego zakresu, aby służba liturgiczna ożywiła życie liturgiczne Kościoła. Gdy czytałem o zespołach, grupach, zeszytach tematycznych, budził się we mnie lęk. To wszystko może bardzo dobrze służyć tam, gdzie można zorganizować zespoły, grupy itp. Co zrobić w rozległych, liczących niewielu parafian wioskach, gdzie jest kilku lub kilkunastu ministrantów, bez organisty, bez kościelnego. Ksiądz jest tam lektorem, kantorem, zakrystianem... Przy "przeciętnych" zdolnościach, zmęczony samotną pracą na wszystkich frontach. Dla niego to wszystko jest "na wyrost", mało realne... Takich parafii jest dużo, z wioskami przynależnymi, oddalonymi po kilka km. Czy takie parafie doczekają się czegoś dla siebie, czy muszą pozostać na zawsze w stadium improwizacji, nawet gdy chcą się posłużyć tak bogatym materiałem? Wydaje mi się, że w rozwiązaniu wspomnianego problemu w dużym stopniu mógłby pomóc dobry program, podręcznik podstawowy, jako pomoc w prowadzeniu grupy początkującej, po I Komunii św., na najbliższe lata, a druga część na lata gimnazjalne, licealne. Wyobrażam sobie, że w takim podręczniku trzeba by mówić na początku o sprawach podstawowych, jak: znak krzyża, składanie rąk, klękanie, punktualność, słowność, czystość rąk, butów, o włosach, o strojach ministranckich i wielu innych sprawach. W tym procesie wychowania wypada pamiętać, że najważniejsze jest wychowanie pełnego chrześcijanina, któremu później będzie można zlecić różne zadania. L. Miller chwalił się, że był ministrantem, a jak formacja wyglądała?
d. Przedstawiony Projekt Ceremoniału zawiera naszym zdaniem zbyt mało propozycji dla rodzinnego uczestnictwa w Liturgii. Nie chodzi nam o ceremoniał czy ryt domowy ale o włączenie rodzin w sprawowanie funkcji liturgicznych. Owszem, pewne odniesienia są w punktach dot. sakramentaliów (186), sakramentu Chrztu św. (146) (w p. c nie podkreślono, że pierwszymi i najważniejszymi świadkami wiary są rodzice).
e. Otwiera się szansa na uporządkowanie ceremonii i nazewnictwa, przy jednoczesnym ukierunkowaniu pojmowania ich sensu - teologicznej wymowy. Lecz..... ma to być raczej Ceremoniał parafialny niz. Ceremoniał (dla) tzw. służby liturgicznej (ministrantów). Przeto nawet ilustracje i ikonki towarzyszące tekstom nie powinny kojarzyć się z językiem i wyobraźnią dzieci i młodzieży.
f. Pierwsze przyjrzenie się zakresowi treściowemu opracowywanego dzieła wzbudza respekt. Mam do czynienia z czymś w rodzaju kompendium liturgiki duszpasterskiej połączonym z elementami teorii norm liturgicznych, mini traktatami z liturgiki fundamentalnej, wprowadzeniem w aktualnie dyskutowane kontrowersje liturgiczne, zebraniem cytatów z dokumentów Kościoła odnoszących się do różnych zagadnień liturgicznych, spisaniem sposobów poprawnego wykonania poszczególnych czynności, itd. Czy to nie jest zbyt szerokie zamierzenie?
g. Rzeczą pomocną by było, aby ceremoniał zawierał spis podstawowych pomocy formacyjnych dla służby liturgicznej oraz informację na temat możliwości ich zakupu; są już polskie strony serwisy internetowe dla ministrantów, lektorów. Podanie ich adresów lub adresu ogólnej strony z linkami do poszczególnych stron będzie pomocą dla tych, którzy liturgią, formacją liturgiczną się zajmują.
h. Dla mnie, osoby uczestniczącej w liturgii od strony "kościelnej ławki", każde proponowane sprawowanie liturgii jest piękne, a proponowane wyjaśnienia treści i symboli oraz postawy wiernych bardzo czytelne. Chociaż mam w kilku przypadkach konkretne zdanie (np. wolałabym, aby w czasie procesji z darami proponować wiernym przyjęcie postawy stojącej, gdyż daje ona możliwość pełniejszego duchowego włączenia się w nią z własnym darem duchowym) to nie wydaje mi się to najważniejsze. Najistotniejsze, moim zdaniem, jest zaproponowanie takich, bardzo konkretnych, rozwiązań, które pozwoliłyby na coraz bardziej świadome, coraz pełniejsze uczestnictwo w liturgii wszystkich jej uczestników. Do świadomego, pełnego przeżywania liturgii są formowani uczestnicy różnych grup duszpasterskich (a i to zależy od poziomu ich liderów i zaangażowania opiekujących się nimi kapłanów). A pozostali? Ilu z nich zatrzymuje się na poziomie dziecięcej lub młodzieżowej szkolnej katechezy? Komentarze w czasie liturgii, czy homilie wyjaśniające i formujące do dobrego uczestnictwa w liturgii nie są powszechne. W "Ceremoniale..." wiele uwagi poświęcono pracy kręgów liturgicznych. Krąg liturgiczny jest formą pracy pewnej grupy wiernych (w większości - choć tu mogę się mylić - młodzieży związanej z ruchem oazowym) i to tych, którzy i tak Mszę św. przeżywają bardzo świadomie. Wydaje mi się, że bardzo potrzebne są również formy duszpasterstwa, które docierałyby do wszystkich uczestników liturgii.
i. Zamieszczony materiał robi wrażenie wykładów. Zbyt dużo cytowanych dokumentów Kościoła. Ceremoniał według zamysłu autorów ma służyć duszpasterzom i osobom świeckim włączonym w duszpasterstwo służby liturgicznej; jest taki zamysł, aby poszczególne stopnie liturgiczne były przedmiotem troski przygotowanych "animatorów". I oto przygotowany materiał jest zrozumiały dla księży, którzy byli związani z "oazami", natomiast jest za trudny dla wiernych świeckich. W "Ceremoniale" umieszczono "formacje" służby liturgicznej. Wydaje się, że te zagadnienia należałoby wyłączyć z "Ceremoniału". Co więcej, duszpasterstwo tam przedstawione jest zbyt trudne do wykonania w parafiach małych. Dobrze by było opracować nowy plan duszpasterstwa służby liturgicznej dla tych małych parafii. Można pominąć w takim "Ceremoniale" takie zagadnienie jak: Egzorcyzmy, Pogrzeb, Błogosławieństwa itd. Układ "Ceremoniału" powinien być bardziej przejrzysty. Mniej teorii! Język powinien być prosty i zrozumiały. Trzeba też ujednolicić styl w całości.

2. Jaki nadać tytuł temu opracowaniu?

a. Uważam, że lepiej byłoby zatytułować opracowanie nadając tytuł: "Ceremoniał posług w liturgii". Obecny tytuł robi wrażenie, że ceremoniał dotyczy tylko parafii.
b. Treść "Ceremoniału" jest bardzo bogata i obejmuje różnorodne celebracje liturgiczne, które mają miejsce nie tylko we wspólnocie parafialnej ale też w innych wspólnotach kościelnych (np. seminaryjnych, zakonnych, akademickich, rekolekcyjnych). W związku z tym czy nie byłoby dobrze nieco rozszerzyć znaczeniowo terminologię zastosowaną w tytule i nazwać ten ceremoniał, np.: Ceremoniałem zgromadzenia liturgicznego? Sam tytuł wskazywałby wtedy na bardziej powszechny charakter wykorzystania Ceremoniału. Aktualny tytuł wskazuje tylko na jego parafialne znaczenie.
c. Odnośnie tytułu: bardziej podoba mi się tytuł wcześniejszego opracowania: "Ceremoniał posług liturgicznych". Model duszpasterstwa oparty na parafii terytorialnej, choć przeważający w Polsce, raczej się zmienia, zwłaszcza w dużych miastach. Czy warto zatem, prognozując już dziś kierunek przyszłych zmian, opatrywać terminem "wspólnota parafialna" opracowywaną pozycję? Może przemyśleć inny tytuł? Może "Obrzędy Kościoła w Polsce", "Podręcznik ceremoniarza", "Ceremoniał Kościoła w Polsce"?
d. Tytuł "Ceremoniał parafialny" zawęża trochę problem. Chcemy, by liturgia w każdym miejscu i w każdym czasie był sprawowana godnie, pobożnie i w należytym porządku. W tekście wprowadzenia można napisać, że tekst odnosi się zasadniczo do parafii ale należy też pokazać inne możliwości zastosowania (liturgia podczas rekolekcji, pielgrzymek, kongresów itd.). Tytuł "Ceremoniał posług liturgicznych" dobrze pokazuje o co chodzi. Jednak w związku z tym, że terminologia słowa "posługa" może budzić pewne wątpliwości (przed rozwianiem wątpliwości w "Ceremoniale" właśnie) dobrym tytułem jest "Ceremoniał Kościoła w Polsce". Tytuł ten pokazuje jednocześnie zasięg terytorialny.
e. Treść zawarta w tekście roboczym nie odpowiada tytułowi. Ma się wrażenie, że chciano w tym "Ceremonial.e" zamieścić wszystko co dotyczy różnych aspektów duszpasterstwa służby liturgicznej.

3. Problemy terminologiczne

a. Czy nie lepiej używać terminu "modlitwy przewodniczenia" niż "modlitwy prezydencjalne"?
b. Nr 64; 68; 69; 70 - ujednolicić terminologię, a nie "przyjmuje się", "można przyjąć" "klęczymy"
c. "Czytanie lekcji" - czy nie lepiej "I czytanie" lub "czytania przed Ewangelią"?
d. Nr 113: Chyba nie "kapturki", ale "pelerynki" lub "kołnierzyki" (też 145b).
e. Nr 134a) - powinno być : udzielanie sakramentu święceń; b i c - powinno być biskup i prezbiter a nie biskup, kapłan (biskup jest także kapłanem); podobnie nn. 142b; 144b - ma być świeceń prezbiteratu; 168; 364.
f. Czy w świetle "zamieszania nomenklaturowego" nie lepiej wzorem określenia "ministrant światła" nazwać lektorów świeckich "ministrantami Słowa"?
g. Nr 208a - Nie ma potrzeby ze zwykłych ministrantów robić akolitów - funkcje tradycyjnie przewidziane dla ministrantów teraz m o g ą wykonywać akolici, ale nie muszą; i dlaczego one stały się nagle "właściwe akolicie"? (dlaczego nie zaproponowano zatem określenia "zespół akolitów"?).
h. Nr 207 (wydaje się, że wariant b jest właściwy, chociaż należałoby poddać pod dyskusję, jak pogodzić zaangażowanie w liturgii dorosłych oraz dzieci i młodzieży (vide pkt.1), a Synod mówi o wieku akolity i lektora ustanowionego i ustala na 25 lat (lektor może być młodszy). Dotychczas obowiązujący przepis odnośnie NSz mówi -min. 35 lat. (biskup może na prośbę proboszcza udzielić dyspensy). Należałoby skorelować te ustalenia.
i. Termin akolita według mnie zależy zachować tylko dla posługi liturgicznej (a nawet urzędu). Zaś funkcje liturgiczną łączyć z nazwą ministrant. Wiele lat walczono oto by nie nazywać akolitą wszystkich służących, a szczególnie osób niosących "akolitki" (świece), tak że nie można tego teraz zaprzepaścić. Po za tym wszyscy przywykli do nazywania służby liturgicznej ministrantami.
j. Myślę, że termin "Akolita" powinno się pozostawić dla posługi liturgiczne,
k. Czy ministranci są akolitami, czy nie? Kto to właściwie jest akolita? I czy w parafii nie ma być akolity?
l. Nie: "stolik", ale kredens (217abi).
m. zamiast słowa dzbanuszek należało by napisać - lawaterz, natomiast zamiast słowa ręczniki - ręczniczek
n. Przyjęło się że kadzidło jest nazywane trybularzem.
o. "Trybularz" - dotychczas używano "kadzielnica"
p. Nr 587-590: Terminologia święceń w księgach posoborowych: (1) Ordinatio (osoby) - święcenie diakona, prezbitera, biskupa ( od Xli w consecratio episcopi) (2) Consecratio (osoby, rzeczy) - konsekracja, np. consecratio virgimini: consecratio chrismatis (3) Dedicatio - poświęcenie (rzeczy), np. dedicatio ecciesiae et altaris (4) Benedictio - benedykcja, poświęcenie (osób i rzeczy) np. benedykcja opata.
q. "Poświęcenie" - "konsekracja" (błogosławieństwo?) - określić różnice i doprecyzować terminologię (częste nieporozumienia przy okazji obchodów "dedykacji")
r. Nr 587-591 - Uwagi terminologiczne są tak chaotyczne i mętne, że czytelnik się w tym po prostu gubi. Czy KKK dobrze oddaje tutaj wersję oryginalną? Konsekracja = poświęcenie, i na coś trzeba się zdecydować! "Błogosławieństwo" nie może być rodzajem błogosławieństwa (587). W 591 chodzi o te ze skutkiem trwałym czy w ogóle?; nie tylko biskup "poświęca" naczynia lub szaty liturgiczne. Czy obowiązuje podział: poświęcenia są trwałe, a błogosławienia nietrwałe? - nie, bo jest poświęcenie kościoła i błogosławieństwo wody chrzcielnej.
s. Nr 593-595 - W każdym przypadku błogosławieństwo to coś więcej niż tu napisano. Bo mówi się, że "konsekracja" to przeznaczenie osoby do czegoś; "poświęcenie" to wyłączenie czegoś tylko do użytku np. liturgicznego; a błogosławieństwo olejów, wody to jednak jest jakaś sakralizacja, skoro stają się przez ten obrzęd narzędziami zbawienia (brak konsekwencji).
t. Słowa konsekracji używać do osób (chrzcielna, śluby wieczyste) w innych przypadkach używać błogosławieństwo lub poświęcenie.

4. Pytania i wątpliwości
Pytania stawiane przez osoby zabierające głos w sprawie "Ceremoniału" są bardzo różnej natury. Nie da się ich ująć w jednym punkcie. Wymienione są więc tu tylko te, które dotyczą jednej szczegółowej kwestii. Inne pytane są zebrane w punktach omawiających bardziej złożone zagadnienia, np. stopnie posług, sprawa skłonów, czy posługa kadzidła.
a. Powszechną praktyką w parafiach naszej diecezji jest klękanie na dwa kolana, gdy jest wystawiony Najświętszy Sakrament. Czy jest to błędem?
b. Czy w procesji wejścia w Wielki Piątek służba liturgiczna przyklęka przed Najświętszym sakramentem umieszczonym w ciemnicy?
c. Czy przyklękają ministranci niosący kadzielnicę i łódkę? Powszechna jest raczej praktyka skłonu (podobnie jak dla min. krzyża, światła i niosącego ewangeliarz).
d. Gdy przyjmuje się Komunię stojąc dla oddania czci wcześniej należy przyklęknąć? (OWMR 160)
e. Jak postępować, gdy nie ma procesji wyjścia, a kapłan z zakrystii wychodzi między ołtarz i tabernakulum? Czy należy uczynić skłon tyłem do tabernakulum bez wcześniejszego przyklęknięcia przed nim? Ołtarz jest znakiem Chrystusa, ale jednak innym niż sama Eucharystia. Jak ma zachowywać się np. kościelny (oraz usługujący, 90b) przechodząc między ołtarzem a tabernakulum? Niektórzy robią skłon przed tabernakulum, a tyłem do ołtarza. A czy przy okadzeniu ołtarza robi się skłon?
f. Czy należy czynić znak krzyża podczas błogosławieństwa ewangeliarzem?
g. Co ze znakiem krzyża w I ME? Czy mogą go czynić wszyscy?
h. Jaka powinna być prefacja przy Mszy świętej o Bożym Miłosierdziu, jeśli nie bierze się IV modlitwy eucharystycznej?
i. Czy w parafialnych rekolekcjach wielkopostnych można dobrać inne czytania niż przewiduje lekcjonarz?
j. Czy chór może przyjmować Komunię świętą dopiero po zakończeniu Mszy świętej, gdyż w czasie Mszy świętej śpiewał?
k. Czy wskazane jest udzielanie Komunii świętej poza Mszą świętą w czasie spowiedzi rekolekcyjnej w parafii?
l. Czy w niedzielnej Mszy świętej można zapowiadać intencję Mszy świętej, czy też ograniczyć wspomnienie tej intencji do wezwania modlitwy powszechnej?
m. Czy akt oddania, np. 3 maja lub 26 sierpnia, ułożony tak, że zawiera także prośby do Boga za wstawiennictwem Maryi, może być odmówiony zamiast modlitwy powszechnej?
n. Czy psalm responsoryjny może być wykonywany przez więcej niż jedną osobę?
o. Dlaczego zdejmować welon z kielicha na stoliku. W większości parafii na ołtarzu. Dokumenty nic nie mówią. Może pozostawić wybór?
p. Czy jest w Polsce spotykany zwyczaj, że przed arcybiskupem niesie się krzyż arcybiskupi zwrócony wizerunkiem Ukrzyżowanego do arcybiskupa? (Rupert Berger, "Mały słownik liturgiczny", hasło "biskup")
q. Jak nieść krzyż podczas drogi krzyżowej gdy, niosący go zatrzymuje się twarzą do stacji (w którą stronę pasja)?
r. Co z powszechnie już stosowanymi światłami olejowymi? zwłaszcza w przypadku paschału jest to skandaliczne.
s. Kiedy należy przynieść świece na ołtarz po odczytaniu Ewangelii: - zaraz po Ewangelii - podczas przygotowania ołtarza - przed dialogiem wstępnym - podczas dialogu wstępnego?
t. Kiedy wstaje służba liturgiczna i lud, na modlitwę po Komunii: - gdy wstaje celebrans - po wezwaniu "módlmy się"?
u. Czy ministrant niosący kadzidło w procesji wejścia wykonuje ruchy kadzielnicą? Czy ministrant kadzidła mogą iść na czele procesji z darami?
v. Czy można stosować procesję z ewangeliarzem, gdy śpiew przed ewangelią jest wykonywany z ambony przez psałterzystę?
w. Czy potrzebny, jest znak krzyża przed wyruszeniem procesji wejścia?
x. Czy wierny świecki rzeczywiście może śpiewać wezwania tej modlitwy wiernych w Wielki Piątek?
y. Czy przed procesją rezurekcyjną min. światła mogą/powinni znów zanieść wiernym światło od paschału czy czynią to tylko na początku podczas liturgii światła?
z. Czy kapłan lub diakon całują ołtarz na rozpoczęcie i zakończenie uroczystej celebracji jutrzni i nieszporów? Czy podczas Benedictus też okadza się ołtarz?

5. Dziesięć pytań o Ewangeliarz
Od roku jubileuszowego, kiedy Ewangeliarz pojawił się w większości parafii, zaczęły się tworzyć różne tradycje związane z posługiwaniem się tą księgą liturgiczną. Analiza obecnego stanu zrodziła wiele pytań.

a. Kto niesie Ewangeliarz w procesji wejścia? Najczęściej niesie go diakon lub lektor. Są jednak wspólnoty, w których czyni to kapłan. Właściwa praktyka jest taka, że powinien to czynić diakon, a gdy go nie ma, Ewangeliarz niesie lektor.
b. Jakie miejsce w procesji zajmuje osoba, która niesie Ewangeliarz? Idzie za służbą liturgiczną, a przed kapłanem. W Mszy koncelebrowanej idzie przed kapłanami koncelebrującymi.
c. Gdzie kładzie Ewangeliarz po dojściu do ołtarza? Najczęściej na ołtarzu. Niektórzy zbudowali jednak osobne "pulpity" na Ewangeliarz obok ołtarza i tam go kładą. Inni znów na ołtarzu umieszczają podstawę podobną jak pod mszał i na niej kładą Ewangeliarz. Właściwa praktyka to położenie Ewangeliarza na środku ołtarza, pomiędzy świecami, bez żadnych dodatkowych podstawek.
d. Czy diakon lub lektor podchodzi do ołtarza od strony kościoła czy od strony tabernakulum, by położyć na nim Ewangeliarz? Jedna i druga praktyka jest stosowana. Zależy to od tego, skąd podejdzie diakon lub kapłan, by wziąć Ewangeliarz do procesji w stronę ambony.
e. Czy przed położeniem Ewangeliarza na ołtarzu należy go odwrócić, aby jego strony tytułowa była na zewnątrz? Tak, należy to uczynić.
f. Czy można nieść Ewangeliarz, gdy nie niesie się równocześnie świec? W jednych wspólnotach jest to praktykowane. W innych zaś niesie się Ewangeliarz tylko wtedy, gdy są także ministranci światła. Należy dążyć do tej drugiej sytuacji, ale nie można wykluczyć przynoszenia Ewangeliarza bez procesji ze świecami.
g. Czy diakon lub kapłan może, po odczytaniu Ewangelii, ukazać Ewangeliarz wiernym i wtedy śpiewać: "Oto słowo Pańskie"? Jedni mówią, że tak, gdyż jest to ukazanie Księgi, która zawiera odczytane słowo. Inni twierdzą, że nie, gdyż określenie: "Oto słowo Pańskie" odnosi się do słów odczytanych, które teraz są w sercach wiernych. Poprzez posługę szafarza słowo Pańskie zamieszkało w sercach ludzi i w tę stronę należy kierować uwagę człowieka. Ta druga postawa wydaje się bardziej uzasadniona.
h. W jakim miejscu ma być położony Ewangeliarz po proklamacji Ewangelii? Powstało kilka tradycji. Jedni kładą na ambonie, inni odnoszą na kredens, jeszcze inni na specjalnie przygotowany pulpit obok ołtarza, a niektórzy odnoszą z powrotem na ołtarz. Wydaje się jednak, że najbardziej właściwym miejscem, na którym kładziemy Ewangeliarz jest ambona. Ona przecież jest nazywa "stołem słowa". Po co tworzyć drugi stół słowa? Wyjątkiem może być sytuacja, gdy Eucharystii przewodniczy biskup i diakon lub kapłan, po odczytaniu Ewangelii, zanosi Ewangeliarz do biskupa, który go całuje i może nim pobłogosławić wiernych. Wtedy, zgodnie z tradycją "mszy papieskich" i zaleceniem CE może być odniesiony na kredens lub z powrotem na ambonę.
i. Czy niesie się Ewangeliarz w czasie powrotu służby liturgicznej do zakrystii po zakończeniu Mszy świętej? W jednych diecezjach stworzyły się tradycja odnoszenia, w innych zaś nie. Wydaje się, że nie należy go uroczyście odnosić. Nic o tym nie mówią dokumenty Kościoła. Poza tym bardziej należy akcentować fakt, że każdy uczestnik Eucharystii jest teraz tym, który niesie w sobie słowo Boże i każdy jest znakiem obecności w nim Chrystusa, który w słowie do niego przyszedł.
j. Gdzie powinien być Ewangeliarz poza Mszą świętą? Niektórzy robią "obrotowe" ambony i po Mszy świętej zwracają ambonę w stronę kościoła, aby umieszczony na niej Ewangeliarz mógł być widoczny. Inni przechowują tę księgę w zakrystii. Wydaje się, że Ewangeliarz nie jest do adoracji, tak jak Najświętszy Sakrament, lecz do czytania i medytacji. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest umieszczenie tekstów biblijnych w miejscu dostępnym dla wiernych, aby mogli je czytać i rozważać, gdy poza Mszą świętą przychodzą do kościoła, a nie wystawiać Ewangeliarza do adoracji.