WSTĘP

Kościół od początku swojego istnienia dbał o to, by liturgia, szczyt i źródło jego życia, była sprawowana w należytym porządku i pobożnie. Dosyć szybko pojawiły się ogólne opisy celebracji i pierwsze teksty modlitw (opis Justyna z II wieku, anafora Hipolita z III wieku). Później powstawały zbiory modlitw zwane Sakramentarzami oraz pierwowzory ceremoniałów opisujące sposób celebracji. Nazwano je Ordines. Tworzyły je różne wspólnoty, przede wszystkim zaś Kościół w Rzymie.

Wielość tradycji i zwyczajów została ujednolicona przez reformę Soboru Trydenckiego. Powstały księgi liturgiczne, które dla całego Kościoła katolickiego określały szczegółowo sposób sprawowania liturgii. W roku 1570 ukazał się Mszał Rzymski, a uzupełnieniem zamieszczonych w nim przepisów, przede wszystkim w odniesieniu do celebracji, której przewodniczy biskup, było wydanie w roku 1600 Ceremoniału dla biskupów. Przepisy te zasadniczo dotrwały do Soboru Watykańskiego II, choć zarówno w Mszale, jak w i Ceremoniale dokonywano zmian.

W minionych wiekach powstawały także lokalne ceremoniały w językach narodowych uwzględniające lokalne tradycje oraz wyjaśniające znaczenie poszczególnych przepisów. Do najbardziej znanych w Polsce należy Ceremoniał parafialny opracowany przez bł. ks. bpa A.J. Nowowiejskiego w 1892 roku. W 1957 roku J. Ziółkowski wydał Mały ceremoniał dla kleryków i kapłanów.

Sobór Watykański II nie tylko zmienił sposób sprawowania liturgii, ale w nowym świetle ukazał jej miejsce w życiu wierzących. Trwa wysiłek Kościoła zmierzający do wprowadzenia w życie soborowego przesłania. Jest to troska o formację duchową wiernych, a także nowy kształt celebracji wyrażony w nowych wydaniach ksiąg liturgicznych. Wszyscy katolicy zostali zaproszeni do przyjęcia orędzia Soboru, medytacji nad jego treścią i przepojenia nim swego życia. W naszej ojczyźnie szczególny wkład w to wielkie dzieło formacyjne ma Sługa Boży Ks. Franciszek Blachnicki, założyciel Ruchu Światło-Życie, kierujący przez wiele lat Krajowym Duszpasterstwem Służby Liturgicznej. Troszcząc się o formację całego człowieka i kierując orędzie Ewangelii przede wszystkim do ludzkich serc, nie zapominał nigdy o porządku w sprawowaniu liturgii i zachowywaniu przepisów, podawanych przez Kościół. Szczegółowe uwagi na ten temat podał m.in. w Katechizmie służby liturgicznej. Pozycja ta, wraz z Ceremoniałem posług liturgicznych stanowi do dziś w literaturze polskojęzycznej podstawową pomoc opisującą sposób spełniania funkcji liturgicznych.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat otrzymaliśmy wiele nowego światła na temat sprawowania liturgii. Pochodzi ono najpierw z nauczania Ojca Świętego oraz ze sposobu przygotowania i przeżywania uroczystych papieskich celebracji. Również dokumenty Kościoła, a szczególnie Katechizm Kościoła Katolickiego zwraca szczególną uwagę na prawdę, że "liturgię celebruje cała wspólnota" i że "całe zgromadzenie jest "liturgiem", każdy według pełnionej funkcji" (por. 1188). Te określenia wyznaczają ogólny kierunek formacji liturgicznej. Szczegółowe uwagi na ten temat podaje trzecie wydanie Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Również Polski Synod Plenarny wiele uwagi poświęca sprawom liturgii i podaje konkretne wskazania dotyczące sprawowania Eucharystii oraz innych celebracji liturgicznych.

To bogactwo nauczania na temat celebracji liturgicznej, pojawiające się w Kościele po ponad 30 latach refleksji teologicznej oraz doświadczeń praktycznych związanych z wprowadzaniem reformy liturgicznej, jest bardzo inspirujące. Z refleksji nad tą współczesną teorią i praktyką zrodził się Ceremoniał wspólnoty parafialnej. Ukazuje on najpierw całe zgromadzenie jako "celebransa" liturgii (część pierwsza), następnie omawia konkretne celebracje liturgiczne przeżywane w parafiach (część druga). Część trzecia dotyczy formacji liturgicznej, a w Dodatku zamieszczone są indeksy, słowniczek oraz ilustracje.
Główny adresat Ceremoniału to parafia, która "jest niejako ostatecznym umiejscowieniem Kościoła, a poniekąd samym Kościołem zamieszkującym pośród swych synów i córek. Wszyscy powinniśmy odkryć, poprzez wiarę, prawdziwe oblicze parafii, czyli samą "tajemnicę" Kościoła, który właśnie w niej istnieje i działa" (ChL 26). W odkrywaniu i przeżywaniu tajemnicy Kościoła w parafii istotną rolę odgrywa liturgia. Ceremoniał ma pomóc duszpasterzom i wiernym, posługującym w parafii, a także wszystkim, którzy prowadzą formację liturgiczną w innych wspólnotach w jak najlepszym przeżywaniu liturgicznych celebracji i doświadczaniu w nich tajemnicy Kościoła.