CZĘŚĆ DRUGA
RÓŻNORODNOŚĆ CELEBRACJI LITURGICZNYCH

ROZDZIAŁ IV
LITURGIA GODZIN

----------------------
- Czym jest Liturgia godzin? -
- Celebracja Liturgii godzin -
----------------------

558. "Liturgia godzin, podobnie jak inne czynności liturgiczne, nie jest czynnością prywatną, lecz całego Ciała Kościoła. Ona to czyni je widocznym i nań oddziałuje. Jest to najbardziej dostrzegalne - i dlatego najbardziej zalecane - gdy ją sprawuje Kościół miejscowy wraz ze swoim biskupem w otoczeniu kapłanów i sług ołtarza, bo "w tym Kościele jest obecny i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusowy""⁴⁷⁴.

559. "Wszędzie, gdzie jest to możliwe, główne Godziny powinny być odprawiane w kościele także i przez inne wspólnoty wiernych, a przede wszystkim parafialne; parafie są bowiem wspólnotami diecezji zorganizowanymi lokalnie pod przewodnictwem pasterzy zastępujących biskupa. "W pewien sposób przedstawiają one widzialny Kościół ustanowiony na całej ziemi""^475.

- Czym jest Liturgia godzin? -

560. "Zgodnie ze starożytną tradycją chrześcijańską brewiarz jest tak ułożony, aby wszystkie pory dnia i nocy uświęcić przez uwielbienie Boga. Gdy kapłani oraz inne do tego przez Kościół wyznaczone osoby, lub też wierni modlący się wspólnie z kapłanem według zatwierdzonej formy, wykonują tę przedziwną pieśń chwały, wówczas jest to prawdziwie głos Oblubienicy, przemawiającej do Oblubieńca. Co więcej, jest to modlitwa Chrystusa i Jego Ciała zwrócona do Ojca"⁴⁷⁶.

561. "Wszyscy poświęcający się tej modlitwie wypełniają zadanie Kościoła i zarazem uczestniczą w najwyższym zaszczycie Oblubienicy Chrystusa, ponieważ oddając Bogu chwałę, stoją przed tronem Bożym w imieniu Matki Kościoła"⁴⁷⁷.

562. "Kapłani oddani duszpasterstwu tym gorliwiej odmawiać będą godziny brewiarzowe, im żywszą będą mieć świadomość, że powinni spełniać napomnienie św. Pawła: "Módlcie się nieustannie" (1 Tes 5,17), albowiem tylko Pan, który powiedział: "beze mnie nic uczynić nie możecie" (J 15,5), mocen jest zapewnić skuteczność i wzrost dziełu, nad którym pracują"⁴⁷⁸.

563. "Słusznie zalicza się publiczną i wspólną modlitwę Ludu Bożego do głównych powinności Kościoła. Już od samych jego początków ci, którzy zostali ochrzczeni, "trwali w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie" (Dz 2, 42). Dzieje Apostolskie wspominają wielokrotnie jednomyślną modlitwę wspólnoty chrześcijańskiej479. (...) W różnych okolicach bardzo prędko ustalił się zwyczaj przeznaczenia na modlitwę pewnych okresów czasu, jak np. o zmierzchu, gdy zapalano światła, lub z brzaskiem dnia, kiedy noc się kończy i zaczyna świtać"⁴⁸⁰.

564. "Przykład i polecenia Pana i Apostołów wzywają nas do nieustannej i wytrwałej modlitwy. Nie chodzi tu o czysto prawny nakaz, ale o najbardziej istotną cechę Kościoła. Jest on bowiem wspólnotą i ma to wyrażać także i w modlitwie"⁴⁸¹.

565. "Chrystus w Duchu Świętym spełnia przez Kościół "dzieło odkupienia ludzi i doskonałego uwielbienia Boga" (KL 5). Dokonuje się ono przez Eucharystię i sakramenty, ale także poprzez Liturgię godzin (por. KL 83 i 98). Chrystus bowiem jest obecny, kiedy zbiera się wspólnota, gdy głosi się słowo Boże i gdy "Kościół się modli i śpiewa psalmy" (KL 7)"⁴⁸².

566. "Liturgia godzin, zgodnie z przeznaczeniem, w doborze treści oraz układzie rządzi się własnymi prawami. Dobiera ona i układa we właściwy sobie sposób te składniki, które znajdują się we wszystkich obrzędach chrześcijańskich. I tak na każdą Godzinę składa się hymn. Następnie psalmodia, potem dłuższe lub krótsze czytanie Pisma św., wreszcie modlitwy na zakończenie."⁴⁸³

567. "Liturgia godzin, czy to wspólnie odprawiana, czy odmawiana prywatnie, pozostaje zawsze w swej istocie dialogiem między Bogiem a człowiekiem. Jednakże wspólnie jej odprawianie jaśniej uwydatnia to, że jest ona z natury rzeczy modlitwą wspólnoty Kościoła. Wspólne odprawianie tej liturgii sprzyja czynnemu uczestnictwu biorących w niej udział zgodnie z funkcją przypadającą każdemu. Dzieje się to przez aklamacje, dialog, chórowe odmawianie psalmów i dopuszcza różnorodne zastosowanie form i środków wyrazu (por. KL 26, 28-30). Dlatego wspólnotowe odprawianie Liturgii godzin ma zawsze pierwszeństwo, szczególnie jeżeli się mu zapewni czynny udział wiernych, i należy ją przedkładać ponad prywatne jej odmawianie (por. KL 27). W miarę możności, i gdy sprawuje się ją w chórze lub wspólnocie, wypada, jeśli to możliwe, odprawiać ją ze śpiewem, zgodnie z jej założeniami i przeznaczeniem, uwzględniając przy tym charakter jej poszczególnych części.

568. W ten sposób wypełni się napomnienie Apostoła: "Słowo Chrystusa niech w was przebywa z całym swym bogactwem: z wszelką mądrością nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pieśni pełne ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach". (Kol 3, 16; por. Ef 5, 19-20)"⁴⁸⁴.

- Celebracja Liturgii godzin -

Przygotowanie

569. Celebracja Liturgii godzin winna być odpowiednio przygotowana zarówno co do tekstów i melodii śpiewów, jak też miejsca:

a. Ołtarz: Wierzchnie nakrycie zdjęte; ustawionych 6 albo 4 świece (antependium we właściwym kolorze),
b. Ambona: Brewiarz albo lekcjonarz przygotowany do czytania, położone notatki do homilii (antependium we właściwym kolorze)
c. Krzesła: Dla prowadzącego i obok diakona/nów i/albo asystujących księży. Brawiarz cele ransa na kredencji lub w innym odpowiednim miejscu.
d. Zakrystia: Szaty jak kapa, stuły, dalmatyki, alby itp. wyjęte dla celebransa i asysty; przygotowany krzyż procesyjny i świece do procesji oraz trybularz.

Opis celebracji

Procesja wejścia

570. Wszyscy oddają pokłon krzyżowi w zakrystii, rozpoczynają procesję na znak ceremoniarza. Dojściu procesji do ołtarza towarzyszy muzyka organowa, lecz hymnu się nie śpiewa jeszcze. Procesję prowadzi krzyż i świece, za nim idzie turyferariusz i nawikulariusz (bez kadzielnicy i łódki), ministrant księgi, lektor i psałterzysta, ewentualnie choraliści z pochodniami, (ubrany chór), dalej inni duchowni w chórze, ceremoniarz, celebrans i asystujący mu diakoni lub księża. Podczas procesji wejścia diakoni mogą przytrzymywać boki kapy celebransa.

571. Po przyjściu do ołtarza kto nic nie nosi, kłania się lub klęka (przed tabernakulum z Najśw. Sakramentem). Duchowni w chórze i/albo ubrany chór siedzący w przednich stallach lub otaczający ołtarz, całują go lub przyklękają w parach i idą na swoje miejsca. Celebrans i asystujący mu diakon(i) lub kapłani podchodzą do ołtarza i całują go. Następnie podchodzą do miejsca przewodniczenia. Ministranci światła umieszczają świece albo na ołtarzu albo na kredencji. Następnie idą na swoje miejsce koło kredencji. Wskazane jest, aby krzyż umieścić w pobliżu ołtarza jako krzyż ołtarzowy. W innym razie postawić go w miejscu niewidocznym na boku.

Wprowadzenie i hymn

572. Ministrant księgi podchodzi do miejsca przewodniczenia i przynosi celebransowi brewiarz (księgę LG). Wszyscy żegnają się znakiem krzyża, gdy celebrans intonuje wiersz wprowadzający. Wszyscy pochylają głowę na "Chwała Ojcu.." "Alleluja" jest śpiewane z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu. Wszyscy dalej stoją przy śpiewie hymnu. Jeśli na końcu hymnu jest doksologia, wszyscy powinni pochylić się przy wspomnieniu trzech Osób Boskich. Przed odejściem na swoje miejsce ministrant księgi może dać celebransowi brewiarz (księgę LG), aby mógł on uczestniczyć w psalmach.

573. Jeśli celebrowana jest pierwsza modlitwa poranna zamiast wiersza wprowadzającego śpiewa się Wezwanie poprzedzone wersetem "Panie, otwórz wargi moje". Psalm wezwania wykonuje kantor lub psałterzysta, albo inny członek zespołu śpiewaczego, na sposób responsoryjny z refrenem powtarzanym przez wszystkich.

Psalmy

574. Są faktycznie trzy psalmy: w modlitwie czytań i modlitwie w ciągu dnia, dwa psalmy oddzielone kantykiem ze Starego Testemantu w Jutrzni, jak również dwa psalmy i następujący po nich kantyk z Nowego Testamentu w Nieszporach. Wszyscy siadają. Kantor stojąc lub chór intonuje antyfony i psalmy. Intonujący kantor stoi podczas pierwszego wersetu psalmu aż do gwiazdki. Wszyscy skłaniają głowę podczas "Chwała Ojcu ... Duchowi Świętemu" na koniec każdego psalmu lub kantyku. W niektórych kościołach stoi się w czasie psalmów. Zmieniające się strony chóru winny podtrzymywać śpiew kolejnych wersetów psalmu. Prawa strona kościoła, stojąc twarzą do ołtarza, zwykle śpiewa pierwszy wers psalmu, ale może to być zmienione zgodnie z lokalnym zwyczajem lub planem wnętrza budynku.

575. Jeżeli mówi się lub śpiewa modlitwy po każdym psalmie, wszyscy wstają po powtórzeniu antyfony. Celebrans śpiewa lub mówi "Módlmy się". Po przerwie na cichą modlitwę podnosi ręce i śpiewa lub mówi modlitwę, wszyscy odpowiadają "Amen" i siadają na czas śpiewu psalmu lub kantyku.

Czytanie Słowa Bożego

576. Wszyscy siadają na czytanie. Lektor podchodzi do ambony, czyta przeznaczony na dany dzień tekst z Pisma św. i wraca na swoje miejsce.

a. Jednakowoż, dla celów duszpasterskich może być wybrane dłuższe czytanie.
b. Może nastąpić homilia, którą mówi celebrans, diakon lub jeden z duchownych.

577. Jako odpowiedź na słowo Boże śpiewa się responsorium. Wszyscy pozostają w postawie siedzącej. Turyferariusz i nawikulariusz przynoszą kadzidło i łódkę z zakrystii, gdy zaczyna się responsorium. Czekają w pobliżu kredencji.

Magificat

578. Antyfonę do Magnificat intonuje/ją kantor/zy i/albo chór. Melodia Magnificat powinna być, jeśli to możliwe, bardziej uroczysta i odmienna od melodii psalmów. Rozpoczynając śpiew Magnificat wszyscy czynią na ciele duży znak krzyża. W czasie śpiewu może nastąpić okadzenie ołtarza i krzyża.

Prośby

579. Po Magnificat przewodniczący zgromadzenia robi wprowadzenie do próśb. Prośby można odmawiać na dwa sposoby:

a. Wyznaczone osoby odczytują lub śpiewają tekst próśb, a wszyscy powtarzają refren.
b. Prowadząca osoba odmawia pierwszą część próśb, a wszyscy włączają się w część drugą.

580. Na koniec próśb można dołączyć intencje podawane przez członków wspólnoty zgromadzonej na modlitwie.

581. Modlitwa próśb kończy się wspólnym odmówieniem "Ojcze nasz". Następnie kapłan odmawia modlitwę dnia i udziela błogosławieństwa.

Funkcje liturgiczne

582. Wspólnotowe odprawianie liturgii godzin może się odbywać w sposób bardziej lub mniej uroczysty zależnie od okoliczności i od zebranych osób. Zadania poszczególnych usługujących są następujące:

a. Diakon towarzysząc celebransowi podaje i odbiera kadzidło,
b. Ceremoniarz czuwa nad godnym i poprawnym wykonaniem każdej z posług. Jako swego pomocnika wyznacza ministranta obsługującego mikrofon podawany celebransowi..
c. Lektor wykonuje krótkie czytanie nie poprzedzając go incipitem czyli informacją o księdze Pisma św. Dłuższe czytanie natomiast otrzymuje incipit "Z" i podaje się tytuł księgi biblijnej (np. Z księgi proroka Izajasza, Z Listu św. Pawła do Filipian).
d. Psałterzysta jako swoje zadanie wykonuje responsorium analogicznie do jego roli w liturgii eucharystycznej.
e. Ministrant księgi troszczy się o tekst nieszporów, z którego korzysta celebrans. Zwłaszcza czuwa i służy pomocą podczas oracji, gdy celebrans modli się z wyciągniętymi rękoma oraz gdy udziela błogosławieństwa na zakończenie celebracji.
f. Posługa modlitwy wyraża się w przygotowaniu dodatkowych intencji modlitwy, aktualnych w danym zgromadzeniu, i dostosowanych do obowiązującego w danym dniu formularza próśb.
g. Komentatorka służy pomocą zgromadzonym w lepszej, bardziej świadomej, modlitwie. Zwłaszcza jej rola staje się przydatna przed modlitwą poszczególnymi psalmami. Teksty brewiarza podają sugestie rozumienia psalmów najpierw przez antyfony, ale również przez tytuły psalmów oraz przez nagłówki. W dobrym komentarzu warto je wykorzystywać. Zależnie od potrzeb zgromadzenia, można komentarzem poprzedzić różne części liturgii godzin.
h. Posługa krzyża wykonywana jest podczas procesji podobnie jak w Eucharystii.
i. Posługa światła spełniana jest podczas procesji rozpoczynającej i kończącej celebrację jak w Eucharystii.
j. Ministranci kadzidła T i N wykonują swoją posługę podczas śpiewu Benedictus albo Magnificat, gdy celebrans okadza ołtarz. Po tym następuje okadzenie celebransa oraz wiernych.
k. Służba ładu troszczy się o to, by uczestnicy zajmowali miejsca w swoim chórze, co ułatwi im wspólny śpiew oraz recytację. Poza tym, jak zawsze, czuwa nad pięknym wystrojem kościoła, kaplicy lub innego pomieszczenia, gdzie odbywa się modlitwa.
l. Zespół śpiewaczy podtrzymuje śpiew całego zgromadzenia podczas hymnu, wykonuje te części psalmodii, które zostaną tak przygotowane, by on je wykonywał. Szczególnie do niego należy dobre przygotowanie antyfon.
m. Organista akompaniuje śpiewom, towarzyszy grą podczas procesji wejścia i podczas okadzenia ołtarza jeśli śpiew Magnificat lub Benedictus trwa zbyt krótko.
n. Kantor podejmuje przede wszystkim śpiew próśb w jutrzni i w nieszporach intonuje również śpiew psalmów, jeśli nie robi tego któryś z członków zespołu śpiewaczego.
o. Zakrystian troszczy się o stroje liturgiczne dla celebransa i asysty, o przygotowanie ołtarza i pomieszczenia: oświetlenia, nagłośnienia, miejsc sprawowania celebracji i miejsc posługi oraz miejsc modlitwy dla uczestników.

PRZYPISY

⁴⁷⁴ OWLG 20.
⁴⁷⁵ OWLG 21.
⁴⁷⁶ KL 84.
⁴⁷⁷ KL 85.
⁴⁷⁸ KL 86.
⁴⁷⁹ Por. Dz 1, 14; 4, 24; 12, 5. 12; Por. Ef 5, 19-21.
⁴⁸⁰ OWLG 1.
⁴⁸¹ OWLG 9.
⁴⁸² OWLG 13.
⁴⁸³ OWLG 33.
⁴⁸⁴ OWLG 33.