CZĘŚĆ DRUGA 
RÓŻNORODNOŚĆ CELEBRACJI LITURGICZNYCH

ROZDZIAŁ III 
ROK LITURGICZNY

-------------------
- Świętowanie Dnia Pańskiego -
- Celebracja Misterium Wcielenia -
- Celebracja Misterium Paschy -
- Msza Święta Wieczerzy Pańskiej -
- Liturgia Męki Pańskiej (Wielki Piątek) -
- Przeżycia Wielkiej Soboty -
- Liturgia Wigilii Paschalnej-
- Msze święte w dzień Wielkanocy -
- Zakończenie Triduum - II Nieszpory Wielkanocy -
- Celebracje Okresu Zwykłego -
---------------------

452. "Święta Matka Kościół uważa za swój obowiązek obchodzić w czcigodnym wspomnieniu zbawcze dzieło swego boskiego Oblubieńca przez cały rok w ustalonych dniach. Każdego tygodnia Kościół obchodzi pamiątkę Zmartwychwstania Pańskiego w dniu, który nazywał Pańskim, a raz do roku czci je także razem z Jego błogosławioną Męką na Wielkanoc, w to swoje największe święto. Z biegiem roku Kościół odsłania całe misterium Chrystusa, począwszy od Wcielenia i Narodzenia aż do Wniebowstąpienia, do dnia Zesłania Ducha Świętego oraz oczekiwania błogosławionej nadziei i przyjścia Pańskiego. W ten sposób obchodząc misteria Odkupienia, Kościół otwiera bogactwa zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak, że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia"⁴⁰⁶.

453. W "Kalendarzu rzymskim" układ roku liturgicznego ukazany jest według pewnej hierarchii ważności, a nie według chronologii następowania po sobie uroczystości Pańskich. Wymienione jest więc najpierw Triduum Paschalne, następnie Okres Wielkanocy, Okres Wielkiego Postu, Okres Narodzenia Pańskiego, Okres Adwentu i Okres Zwykły⁴⁰⁷. Tak też jest często opisywany rok liturgiczny w podręcznikach liturgiki. Duszpasterski charakter niniejszego Ceremoniału skłania jednak do opisu roku liturgicznego w następstwie chronologicznym. Zostaną więc ukazane najpierw okresy liturgiczny związane z tajemnicą Wcielenia, następnie okresy liturgiczne, w których celebrujemy tajemnicę Odkupienia, a kolejna część ukaże Okres Zwykły.

454. Poniżej omówione zostało dokładniej tylko Święte Triduum Paschalne. Pozostałe obchody roku liturgicznego są tylko zasygnalizowane. Będą dokładniej opracowane w obecnym etapie redakcji.

- Świętowanie Dnia Pańskiego -

455. "Dzień ten stanowi samo centrum chrześcijańskiego życia /.../. Ponowne odkrycie sensu tego "dnia" jest łaską, o którą należy prosić nie tylko po to, aby wypełniać w życiu nakazy wiary, ale także by dać konkretną odpowiedź na prawdziwe i głębokie pragnienia każdego człowieka"⁴⁰⁸.

Święto stworzenia świata - odpoczynek

456. "Tak więc dzień odpoczynku zawdzięcza swój charakter przede wszystkim temu, że Bóg go "pobłogosławił" i "uświęcił", to znaczy oddzielił od pozostałych dni, aby był pośród nich "dniem Pańskim""⁴⁰⁹.

457. "Właśnie dlatego jest to także dzień odpoczynku: przerwanie codziennego rytmu zajęć, nieraz bardzo uciążliwego, jest znakiem "nowości" i "oderwania", a tym samym wyraża uznanie zależności człowieka i kosmosu od Boga. Wszystko należy do Boga! Dzień Pański wciąż na nowo potwierdza tę prawdę... przypomina bowiem, że wszechświat i historia należą do Boga, a człowiek nie może wypełniać swojej misji współpracownika Stwórcy w świecie, jeżeli wciąż na nowo nie uświadamia sobie tej prawdy"⁴¹⁰.

458. "Odpoczynek zyskuje zatem charakter sakralny: człowiek wierzący ma odpoczywać nie tylko jak Bóg, ale także odpoczywać w Bogu, oddając Jemu całe stworzenie w postawie uwielbienia, dziękczynienia, synowskiego przywiązania i oblubieńczej przyjaźni"⁴¹¹.

Święto Zmartwychwstania Chrystusa - świętowanie

459. "W rytmie tygodnia wyznaczającym upływ czasu, niedziela przypomina bowiem dzień zmartwychwstania. Jest Paschą tygodnia, podczas której świętujemy zwycięstwo Chrystusa nad grzechem i śmiercią, dopełnienie w Nim dzieła pierwszego stworzenia i początek 'nowego stworzenia' (por. 2 Kor 5,17). Jest dniem, w którym z uwielbieniem i wdzięcznością wspominamy pierwszy dzień istnienia świata, a zarazem zapowiedzią 'ostatniego dnia', oczekiwanego z żywą nadzieją, w którym Chrystus przyjdzie w chwale (por. Dz 1,11; 1 Tes 4, 13-17) i Bóg 'uczyni wszystko nowe' (por. Ap 21,5)"⁴¹².

460. ""My świętujemy niedzielę, aby wspominać chwalebne zmartwychwstanie naszego Pana Jezusa Chrystusa nie tylko w dzień Wielkanocy, ale każdego tygodnia": tak pisał na początku V w. papież Innocenty I /.../. Św. Augustyn nazywa niedzielę "sakramentem Paschy". Ta głęboka więź między niedzielą a zmartwychwstaniem Pańskim jest bardzo mocno podkreślana przez wszystkie Kościoły, zarówno na Zachodzie, jak i na Wschodzie... Aby zrozumieć w pełni jego (dnia Pańskiego) sens, trzeba odwołać się bezpośrednio do zmartwychwstania Chrystusa"⁴¹³.

Święto Zesłania Ducha Świętego - apostolstwo

461. "Ukazując się Apostołom wieczorem w dniu Paschy, Jezus tchnął na nich i powiedział: "Weźmijcie Ducha Świętego!..." (J 20,22-23). To tchnienie Ducha było wielkim darem, jaki Zmartwychwstały ofiarował swoim uczniom w wieczór niedzieli paschalnej. Również w niedzielę, pięćdziesiąt dni po zmartwychwstaniu, Duch zstąpił z mocą - niczym "uderzenie gwałtownego wichru" i w postaci "języków ognia" (por. Dz 2,2-3) /.../. "Pascha tygodnia" staje się więc w pewien sposób "Pięćdziesiątnicą tygodnia", w której chrześcijanie wciąż na nowo przeżywają radosne spotkanie Apostołów ze Zmartwychwstałym, a On ożywia ich tchnieniem swego Ducha"⁴¹⁴.

462. "Przyjmując Chleb życia, uczniowie Chrystusa czerpią moc ze Zmartwychwstałego i Jego Ducha, aby przygotować się do podjęcia zadań, które czekają ich w codziennym życiu. Dla chrześcijanina bowiem, który pojął sens sprawowanego obrzędu, celebracja eucharystyczna nie kończy się w świątyni. Podobnie jak pierwsi świadkowie zmartwychwstania, również chrześcijanie gromadzący się w każdą niedzielę, aby przeżywać i wyznawać obecność Zmartwychwstałego, są powołani, by w codziennym życiu być ewangelizatorami i świadkami"⁴¹⁵.

463. "Niedziela powinna być dniem, w którym wierni mogą się poświęcić dziełom miłosierdzia, działalności charytatywnej i apostolskiej. Wewnętrzne uczestnictwo w radości zmartwychwstałego Chrystusa oznacza także głęboki udział w miłości pulsującej w Jego Sercu: nie ma radości bez miłości! /.../. Zaprosić do wspólnego stołu osobę samotną, odwiedzić chorych, zdobyć żywność dla ubogiej rodziny, poświęcić kilka godzin jakiejś konkretnej formie wolontariatu i solidarności - wszystko to z pewnością może się stać sposobem realizacji w życiu miłości Chrystusa, zaczerpniętej przy eucharystycznym stole"⁴¹⁶.

- Celebracja Misterium Wcielenia -

464. "Rok liturgiczny jest rozwinięciem różnych aspektów jedynego Misterium Paschalnego. W sposób szczególny odnosi się to do cyklu świąt skupionych wokół misterium Wcielenia (Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Objawienie 524 Pańskie), które wspominają początek naszego zbawienia i komunikują nam pierwociny Misterium Paschalnego"⁴¹⁷.

Okres Adwentu

465. "Okres Adwentu ma podwójny charakter. Jest okresem przygotowania do uroczystości Narodzenia Pańskiego, przez który wspominamy pierwsze przyjście Syna Bożego do ludzi. Równocześnie jest okresem, w którym przez wspomnienie pierwszego przyjścia Chrystusa kieruje się dusze ku oczekiwaniu Jego powtórnego przyjścia na końcu czasów. Z obu tych względów Adwent jest okresem pobożnego i radosnego oczekiwania"⁴¹⁸.

Okres Narodzenia Pańskiego

466. "Po dorocznym obchodzie misterium paschalnego nic nie jest Kościołowi droższe, jak obchód wspomnienia Narodzenia Pańskiego i Jego pierwszych wystąpień. To dokonuje się w okresie Narodzenia. Okres Narodzenia zaczyna się od I Nieszporów Narodzenia Pańskiego i trwa aż do niedzieli po dniu 6 stycznia włącznie"⁴¹⁹.

- Celebracja Misterium Paschy -

467. Okres Wielkiego Postu przygotowuje do celebracji Paschy Pana. Jej świętowanie w ramach Triduum Paschalnego jest centralnym wydarzeniem roku liturgicznego. Okres Wielkanocny jest świętowaniem Zmartwychwstania Pana i oczekiwaniem na Zesłanie Ducha Świętego.

Okres Wielkiego Postu

468. Tradycja religijna okresu Wielkiego Postu w naszych parafiach jest bardzo bogata. Przeżywane są rekolekcje wielkopostne, Drogi Krzyżowe, Gorzkie Żale oraz wiele indywidualnych ćwiczeń i postanowień wielkopostnych podejmowanych przez dzieci, młodzież i dorosłych. Wszystkie wysiłki podejmowane przez wspólnotę parafialną i poszczególnych wiernych mają swój fundament w sakramencie chrztu, a więc w fakcie uwolnienia od grzechu pierworodnego, obdarzenia łaską dziecięctwa Bożego i włączenia we wspólnotę Kościoła. Prawdy te powinny powracać także w czasie kazań pasyjnych, Dróg Krzyżowych, homiliach i innych przeżyciach wielkopostnych.

469. Ważnym aspektem przeżywania Wielkiego Postu powinno być także przygotowanie obrzędów liturgicznych Świętego Triduum Paschalnego. Nie należy bowiem oddzielać przygotowania serca od przygotowania zewnętrznej formy świętowania. Duch i ciało stanowią jedną całość. Dobre przygotowanie duchowe naturalnie prowadzi do troski o piękno zewnętrznej celebracji. Wszystkie zespoły liturgiczne, posługujące w parafii w ciągu roku, powinny w ramach Świętego Triduum Paschalnego spełnić swoją najpiękniejszą posługę. Jest to bowiem szczyt roku liturgicznego nie tylko w wymiarze zbawczych wydarzeń uobecnianych przez Boga pod osłoną znaków i ofiarowanych wszystkim uczestnikom liturgii. Jest to także najbogatszy znak objawienia się Kościoła w tym, co on przeżywa, a także w tym, jakie kto w Kościele pełni posługi. Prawda o Bogu zbawiającym człowieka i prawda o człowieku powołanym do zjednoczenia z Bogiem i otrzymującym różnorodne talenty i charyzmaty, powinna zajaśnieć najpiękniejszym blaskiem. Trzeba więc wyróżnić wszystkie zespoły liturgiczne, o których była mowa w pierwszym rozdziale Ceremoniału. Każdy z nich w liturgii Triduum Paschalnego podejmuje i odnajduje najwyraźniej wielkość swojej posługi. Każdy też poprzez udział w centralnych tajemnicach zbawienia odradza się i umacnia do posługi w ciągu całego roku. Należy więc w przygotowaniu do celebracji Świąt Paschalnych odpowiednio przygotować:
a. Zespół ceremoniarzy (animatorów liturgicznych).
b. Zespoły posługujące przy stole słowa: Zespół lektorów czytających słowo Boże; Zespół pełniący posługę modlitwy (modlitwa powszechna); Zespół pełniący posługę komentatorki.
c. Zespoły posługujące przy stole chleba: Zespół podejmujący posługę chleba i wina, światła i krzyża, kadzidła, wody, dzwonków; Zespół troszczący się o dary ofiarne (chleb i wino, składkę, inne dary); Zespół pełniący posługę ładu i dekoracji.
d. Zespoły posługujące przez muzykę i śpiew: Zespół psałterzystów śpiewających psalm responsoryjny; Schole dziecięce, młodzieżowe i dorosłych oraz chór; organista i kantorzy.

470. Każdy z wymienionych zespołów wnosi ważny wkład w celebracje Świętego Triduum Paschalnego. Wszyscy stanowią służbę liturgiczną, gdyż pełnią w liturgii prawdziwą posługę w liturgii. Należy więc zatroszczyć się o ich odpowiednią formację. Szczególnie dotyczy to zespołu animatorów liturgicznych, prowadzących poszczególne zespoły. Więcej ćwiczeń potrzebuje zespół śpiewaczy. Jego zadaniem jest także nauczyć całą wspólnotę najważniejszych śpiewów na każdą celebrację Świętego Triduum Paschalnego.

Święte Triduum Paschalne

471. "Sobór Watykański II, zwłaszcza w Konstytucji o świętej Liturgii, wielokrotnie podkreślił centralne znaczenie misterium paschalnego zgodnie z tradycją i przypomniał, że z niego czerpią moc wszystkie sakramenty i sakramentalia"^420.

472. "Największe misteria odkupienia ludzkiego Kościół obchodzi co roku od wieczornej Mszy Wielkiego Czwartku Wieczerzy Pańskiej aż do Nieszporów Niedzieli Zmartwychwstania. Ten czas słusznie się nazywa "Triduum Chrystusa ukrzyżowanego, pogrzebanego i zmartwychwstałego", słusznie również nazywa się "Triduum Paschalne", ponieważ w czasie niego uobecnia się i dokonuje misterium Paschy, to jest przejście Pana z tego świata do Ojca. Sprawując to misterium Kościół przez znaki liturgiczne i sakramentalne ściśle jednoczy się z Chrystusem, swoim Oblubieńcem"⁴²¹.

473. W dniu 6 stycznia 1988 roku Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów opublikowała list okólny O przygotowaniu i obchodzeniu Świąt Paschalnych "Paschalis sollemnitatis". Tekst tego listu drukowany jest w pismach diecezjalnych, dlatego jest dostępny dla duszpasterzy. Jest to podstawowy dokument Kościoła określający sposób przygotowania i celebrowania przeżywania Świąt Paschalnych. Jednym z ważnych powodów jego opublikowania była troska o właściwe rozumienie głównej celebracji Świętego Triduum Paschalnego jakim jest Wigilia Paschalna. Dokument już we wstępie zaznacza: "W niektórych miejscach samo pojęcie wigilii nie jest znane i jej celebrowanie uważa się za zwyczajną mszę wieczorną, odprawianą w ten sposób i w tej porze, o której odprawia się msze niedzielne antycypowane w poprzedzającą sobotę. W niektórych krajach z biegiem czasu zaczęła stygnąć gorliwość celebrowania obrzędów świętego Triduum. Ponadto, gdy nabożeństwa i pobożne ćwiczenia ludu chrześcijańskiego urządza się w godzinach wygodniejszych, wierni uczestniczą w nich liczniej niż w obrzędach liturgicznych. Bez wątpienia, tego rodzaju trudności mają źródło w niedostatecznym przygotowaniu duchowieństwa i wiernych do zrozumienia roli misterium paschalnego jako centrum roku liturgicznego i życia chrześcijańskiego"⁴²².

Zapowiedź

474. Wielkie wydarzenie ogłasza się w sposób wyróżniony, odpowiedni do rangi przeżycia. Dlatego też ogłoszenie Triduum Paschalnego powinno być najpiękniejszym ogłoszeniem w roku. Pojawia się tu jednak pewna trudność. Jesteśmy przyzwyczajeni do takiego sposobu ogłaszania Triduum na afiszach i w innych informacjach, w których nie wyraża się we właściwy sposób prawda o Świętych Trzech Dniach. Oto przykład takiego niezbyt jasnego ujęcia:
WIELKI CZWARTEK
 18.00 Msza Wieczerzy Pańskiej
WIELKI PIĄTEK
 18.00 Liturgia Męki Pańskiej
WIELKA SOBOTA
 18.00 Wigilia Paschalna

475. W takim ujęciu istnieje wiele nieścisłości. Nie jest tu wyróżniona Wielka Niedziela. Wigilia Paschalna jest zaliczona do Wielkiej Soboty (i przeżywana zbyt wcześnie). Nie ma żadnej wzmianki o zakończeniu Triduum. Jest to jeden z przemilczanych często szczegółów liturgii tych Dni. Tymczasem, jak przypominają wyraźnie normy kalendarza liturgicznego, Triduum "kończy się nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania".

476. Zachowując wskazania zawarte w liście Kongregacji Kultu Bożego, należy nieco inaczej zapowiadać we wspólnocie parafialnej te zbawcze dni. Dokument określa najważniejsze święta naszej wiary jako: "Triduum Chrystusa ukrzyżowanego, pogrzebanego i zmartwychwstałego". Akcentuje więc na pierwszym miejscu zbawcze wydarzenia, a nie liczenie dni. Czytamy w nim także: "Święty jest post paschalny w pierwsze dwa dni Triduum"⁴²³. Te "pierwsze dwa dni Triduum" to Wielki Piątek i Wielka Sobota. Trzecim dniem jest Wielka Niedziela. Msza Wieczerzy Pańskiej, w sensie liturgicznym, wprowadza w całe Triduum, które choć trwa trzy dni, jest jedną nierozdzielną całością, a bezpośrednio wprowadza w pierwszy dzień tego Triduum, czyli dzień Męki Pana. Można więc zgodnie z tymi wskazaniami przygotować afisze ogłaszające celebrację tych Świętych Dni. Można to uczynić w następujący sposób:
MISTERIUM CHRYSTUSA UKRZYŻOWANEGO
 Msza Wieczerzy Pańskiej - Wielki Czwartek 18.00
 Liturgia Męki Pańskiej - Wielki Piątek 15.00
MISTERIUM CHRYSTUSA POGRZEBANEGO
 Modlitwa, oczekiwanie, odpoczynek, przygotowanie
MISTERIUM CHRYSTUSA ZMARTWYCHWSTAŁEGO
 Liturgia Wigilii Paschalnej z procesją - Wielka Sobota 21.00 ⁴²⁴
 Msze w Dzień Zmartwychwstania - Jak w każdą niedzielę
 Nieszpory Zmartwychwstania - Wielka Niedziela 16.00

477. Wyróżniając najważniejsze celebracje tych świętych dni nie pomijamy czasu indywidualnej i wspólnotowej adoracji, a przede wszystkich sprawowania Liturgii godzin.

Główne akcenty w przeżywaniu Triduum

478. Być z Chrystusem. Gdy Chrystus dokonuje dzieła zbawienia świata, wierzący w Niego starają się być z Nim w każdym Jego przeżyciu. Słowa: "Panie Jezu, jestem z Tobą", jak była z Tobą Twoja Matka, Maryja, to podstawowy przewodnik po przeżyciach Świętego Triduum Paschalnego. Tak więc w pierwszym dniu Paschy, który jest dniem Męki, uczniowie Pana są przy Nim w Jego cierpieniu, w drugim dniu, który jest dniem spoczynku w grobie, starają się czuwać nad grobem, a także odpocząć po trudach dnia pierwszego oraz przed nocną liturgią dnia trzeciego. W trzecim dniu, który jest dniem zwycięstwa, świętują ze Zbawicielem Jego Zmartwychwstanie rozpoczynając je najbardziej uroczystą celebracją roku, jaką powinna być liturgia Wigilii Paschalnej. To "bycie z Chrystusem" należy przeżywać godzina po godzinie, niezależnie od miejsca, w którym się przebywa i zająć, które się wykonuje. Gdy ktoś bliski cierpi, jesteśmy przy nim duchowo także wtedy, gdy dzielą nas kilometry. Żadne zajęcia nie jest przeszkodą w duchowym trwaniu przy Chrystusie dla kogoś, kto kocha swego Boga i Pana.

479. Przechodzić od Wielkiego Piątku do Wielkiej Niedzieli. Duszpasterze powinni wskazywać wiernym taki sposób przeżywania tych Trzech Świętych Dni, aby każdy uczeń Pana mógł przeżyć głębiej godziny męki Zbawiciela, aby mógł odpocząć po trudach czuwania i postu oraz aby mógł świętować zwycięstwo Chrystusa. Choć Mękę Chrystusa można rozważać zawsze, to jednak raz w roku chrześcijanie starają się nie tylko "rozważać", ale w pewien szczególny sposób "towarzyszyć" Chrystusowi we wszystkim, co On przeżywa. Godziny Jego Męki, od czwartku wieczorem do pochowania w grobie są dla nich godzinami czuwania, modlitwy, postu i uroczystego sprawowania liturgii. Gdy Chrystus spoczywa w grobie modlą się nad grobem, oczekując zmartwychwstania oraz przygotowując się do świętowania tego dnia także przez odpoczynek. Gdy Chrystus wstaje z grobu i przychodzi do swoich uczniów ofiarowując im dar nowego życia, oni świętują całą noc i cały dzień.

- Msza Święta Wieczerzy Pańskiej -

480. "Mszą, którą celebruje się w wieczornych godzinach Wielkiego Czwartku, Kościół rozpoczyna Triduum Paschalne. Wspomina również tę ostatnią wieczerzę, w czasie której Pan Jezus tej nocy, której był wydany, umiłowawszy aż do końca swoich, którzy byli na świecie, ofiarował Bogu Ojcu swoje Ciało i Krew pod postaciami chleba i wina, i dał Apostołom, aby spożywali, polecił również im oraz ich następcom w kapłaństwie składać ofiarę. Cała uwaga duszy powinna się zwrócić na misteria, które wspomina się w czasie tej mszy: mianowicie ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa oraz polecenie Pana o miłości bratniej; należy to wyjaśnić w homilii"⁴²⁵.

Służba liturgiczna

481. Poszczególne zespoły liturgiczne przygotowują swoje posługi. W każdym z nich powinna się dokonać potrzebne ustalenia oraz odbyć się konieczne ćwiczenia, aby posługi były spełniane godnie i pięknie. Należy unikać improwizacji, lecz wszystko przygotować.

482. W poszczególnych zespołach należy zwrócić szczególną uwagę na charakterystyczne cechy dzisiejszej celebracji:
a. Zespół lektorów wyznacza dwie osoby do czytania słowa Bożego.
b. Zespół modlitewny przygotowuje odpowiednie wezwania związane z tajemnicą Wieczernika i rozpoczynającego się Triduum Paschalnego oraz wyznacza osoby do ich odczytania lub odśpiewania. Wybiera także refren, powtarzany przez wszystkich. Może on w swojej treści odwoływać się do tajemnicy dnia (miłość).
c. Zespół ministrancki (starsi i młodsi usługujący) przygotowuje posługi krzyża, światła, ołtarza, wody, kadzidła, księgi, dzwonków. Do każdej z posług należy wyznaczyć odpowiednią liczbę osób. Szczególną funkcję mają dziś do spełnienia ministranci ołtarza. Jest to bowiem dzień, w którym Chrystus ustanowił Najświętszą Eucharystię. "Po skończeniu Mszy obnaża się ołtarz. Wypada zasłonić krzyże w kościele zasłonami barwy czerwonej lub fioletowej, jeżeli nie zostały zasłonięte w sobotę przed 5. niedzielą Wielkiego Postu. Nie zapala się lamp przed wizerunkami świętych"⁴²⁶. Przy tej posłudze powinni pomóc także ministranci ołtarza.
d. Zespół darów ma także dziś swój szczególny dzień. Jego zadania są wyraźnie wyróżnione w liście Kongregacji o obchodzeniu Świąt Paschalnych: "W procesji na przygotowanie darów można złożyć dary dla biednych, zwłaszcza zebrane w czasie Wielkiego Postu jako owoc pokuty. Lud śpiewa w tym czasie "Gdzie miłość prawdziwa i dobroć"⁴²⁷. O tej procesji mówi także Mszał Rzymski⁴²⁸. Jest to jedna z najważniejszych w roku, a równocześnie jedna z najtrudniejszych do zorganizowania procesji. Chodzi w niej bowiem nie tylko o dary chleba i wina, lecz także o dary, które są "owocami pokuty" wielkopostnej. Zespół posługi darów chcąc dobrze tę procesję przygotować musi się trudzić w czasie całego okresu Wielkiego Postu. Znaczenie tej procesji oraz niesionych w niej darów należy wyjaśnić w odpowiednim komentarzu.
e. Zespół komentatorek troszczy się najpierw o ogólne wprowadzenie w dzisiejszą liturgię, dokonane przed jej rozpoczęciem, a także o konieczne wyjaśnienia i wprowadzenia w czasie samej liturgii. Szczególnie chodzi o wyjaśnienie obrzędu umycia nóg (jeśli jest), procesji z darami oraz procesji po Mszy Świętej do miejsca adoracji.
f. Zespół ładu przygotowuje miejsca dla celebracji, czuwa nad porządkiem w czasie rozdzielania Komunii świętej oraz pomaga w przejściu procesji z Najświętszym Sakramentem do kaplicy adoracji.
g. Zespoły śpiewające wykonują wiele zadań. Psałterzysta śpiewa psalm responsoryjny, schola lub inny zespół śpiewa werset przed Ewangelią. Zespół też animuje i ożywia śpiew całego zgromadzenia oraz urozmaica go jakimś śpiewem wykonanym przez siebie. Troszczy się także o teksty śpiewów dla wszystkich zgromadzonych.

Naczynia, szaty i księgi liturgiczne

483. Na dzisiejszą celebrację trzeba przygotować także wszystkie potrzebne naczynia, księgi, szaty i inne rzeczy potrzebne w czasie liturgii:
a. W puszkach przygotować odpowiednią ilość chleba do konsekracji na dzień i na dzień następny. Oprócz hostii dla Csa (i koncelebransów) przygotować do konsekracji jeszcze jedną hostię, która zostanie wystawiona w dniu jutrzejszym w Grobie Pańskim.
b. Szaty dla Csa (i koncelebransów) koloru białego.
c. Kadzidło, krzyż, świece, mszał (i mszaliki dla koncelebransów), dzwonki i kołatki.
d. Jeżeli będzie obrzęd umycia nóg: miednicę i dzbanek z wodą do umycia nóg, ręcznik, fartuch dla Csa, miska i dzbanek z wodą do umycia rąk Csa.
e. Monstrancję, welon, baldachim.

Przebieg Liturgii

484. Msza św. Wieczerzy Pańskiej ma podobny przebieg jak Msza Święta niedzielna z wyjątkiem podanych niżej elementów:
a. Procesja Wejścia powinna być bardziej uroczysta. Wskazane jest, aby szła dłuższą drogą.
b. W czasie "Chwała na wysokości Bogu" dzwonią dzwony, które po skończeniu śpiewu milkną aż do Wigilii Paschalnej. Ministranci dzwonią także dzwonkami (nie za głośno). Powinni to czynić choraliści wcześniej wyznaczeni. Po "Chwała" odkładają dzwonki i w dalszym ciągu Mszy św. używają kołatek.
c. Umycie nóg. Jeżeli ten obrzęd następuje, to ma on miejsce po homilii. Ze strony ministrantów zaangażowani są przede wszystkim ceremoniarz i ministrant ołtarza, dlatego w tym dniu powinno być więcej ministrantów ołtarza. Do nich należy: przygotować 12 miejsc, dla tych, którym kapłan będzie obmywał nogi. Po homilii C wprowadza ich na te miejsca z zakrystii lub z kościoła idąc przed nimi. Dwaj ministranci ołtarza staja obok kapłana. jeden trzyma dzbanek z wodą i miednicę, drugi podaje ręcznik kapłanowi (lub sam wyciera nogi siedzącym). Druga dwójka ministrantów ołtarza usługuje w razie potrzeby przy zdejmowaniu lub ubieraniu butów i skarpet. Po zakończeniu obrzędu C odprowadza mężczyzn lub chłopców, którym zostały umyte nogi.
d. Procesja z darami powinna być bardziej uroczysta niż zwykle (por. uwagi podane w nr 000).
e. "W momencie Komunii diakoni albo akolici, albo szafarze nadzwyczajni mogą wziąć z ołtarza Eucharystię, aby później zanieść ją do chorych, którzy przyjmą Komunię w domu. W ten sposób nawet chorzy mogą się ściśle złączyć z Kościołem celebrującym"⁴²⁹.
f. "Po odmówieniu modlitwy po Komunii odbywa się procesja przez kościół, w której przenosi się Najświętszy Sakrament do miejsca przechowania. Na czele idzie ministrant z krzyżem, niesie się płonące świece i kadzielnicę. W czasie procesji śpiewa się hymn "Sław, języku" lub inną pieśń eucharystyczną. Przeniesienie i złożenie Najświętszego Sakramentu nie mogą się odbyć w tych kościołach, w których w Wielki Piątek nie odbywa się liturgia ku czci Męki Pańskiej"⁴³⁰.

485. "Należy wezwać wiernych, aby po Mszy Wieczerzy Pańskiej przez pewną część nocy odbywali w kościele adorację przed Najświętszym Sakramentem uroczyście przechowywanym tego dnia. W czasie trwania adoracji można czytać część Ewangelii według świętego Jana (rozdz. 13-17). Po północy adoracja odbywa się bez zewnętrznej uroczystości, ponieważ rozpoczął się dzień Męki Pańskiej"⁴³¹.

- Liturgia Męki Pańskiej (Wielki Piątek) -

486. "W tym dniu, w którym "Chrystus został ofiarowany Jako nasza Pascha", Kościół, rozważając Mękę swojego Pana i Oblubieńca, wspomina swoje narodzenie z boku Chrystusa rozpiętego na krzyżu i wstawia się za zbawienie całego świata. Zgodnie z pradawną tradycją, Kościół w tym dniu nie składa Ofiary eucharystycznej; wiernym rozdaje się Komunię świętą tylko w czasie liturgii Męki Pańskiej; chorym, którzy nie mogą uczestniczyć w liturgii, można zanieść Komunię o każdej porze dnia"⁴³².

487. "Wielki Piątek Męki Pańskiej jest dniem obowiązkowej pokuty w całym Kościele; w tym dniu należy zachować wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post. W tym dniu nie wolno sprawować sakramentów, z wyjątkiem sakramentów pokuty i namaszczenia chorych. Pogrzeby należy odprawiać bez śpiewu, bez gry na organach i bicia dzwonów. Zaleca się, aby dzisiaj odprawiono w kościołach Godzinę czytań i Jutrznię z udziałem ludu (por. nr 40)"⁴³³.

Służba liturgiczna

488. Poszczególne zespoły liturgiczne przygotowują swoje posługi. W każdym z nich należy zwrócić szczególną uwagę na charakterystyczne cechy dzisiejszej celebracji:
a. Zespół lektorów wyznacza dwie osoby do czytania słowa Bożego. Jeżeli Męka Pańska czytana jest przez lektorów, to dodatkowo należy wyznaczyć osoby do tej posługi.
b. Zespół modlitewny może się włączyć w wielkopiątkową modlitwę powszechną, która należy do pierwowzorów tej modlitwy i ma szczególnie uroczystą formę. Przedstawiciele tego zespołu mogą śpiewać wezwanie do każdej z dziesięciu modlitw, a po chwili ciszy kapłan śpiewa samą modlitwę.
c. Zespół ministrancki (starsi i młodsi usługujący) przygotowuje swoje zwykłe posługi. W szczególny sposób wyróżniona jest dzisiaj posługa krzyża. Jest on uczczony przez uroczyste wniesienie, ukazanie całemu zgromadzeniu, śpiew wyrażający jego znaczenie ("Oto drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata"), odpowiedź ludu i przyklęknięcie przez krzyżem, a w końcu indywidualne podejście do krzyża i ucałowanie go ze czcią. Ministranci krzyża pomagają w właściwym przebiegu tej liturgii. Swoją posługę pełnią także dzisiaj usługujący do światła, kadzidła, księgi, kołatek oraz przy ołtarzu. Do każdej z posług należy wyznaczyć odpowiednią liczbę osób.
d. Zespół komentatorek troszczy się, podobnie jak w dniu wczorajszym, najpierw o ogólne wprowadzenie w dzisiejszą liturgię, dokonane przed jej rozpoczęciem, a także o konieczne wyjaśnienia i wprowadzenia w czasie samej liturgii. Można podać wprowadzenie do liturgii słowa, do modlitwy powszechnej oraz do adoracji krzyża. W czasie samej adoracji krzyża, która trwa długo, można przeplatać śpiew pieśni krótkimi tekstami o krzyżu. Komentatorki mogą także podać uwagi przed przeniesieniem Pana Jezusa do grobu, jeżeli nie czyni tego kapłan.
e. Zespół ładu ma w dniu dzisiejszym bardzo trudną posługę. Chodzi o porządek przy adoracji krzyża. Ich posługa może przyczynić się do pięknego i spokojnego przeżywania tego obrzędu. Jednak źle spełniania może utrudnić podchodzenie ludzi i wprowadzić nerwową atmosferę. Dlatego posługę te powinny pełnić najbardziej przygotowane do tego osoby. Czuwają one także nad porządkiem w czasie rozdzielania Komunii świętej oraz w czasie przejścia procesji z Najświętszym Sakramentem do Grobu Pańskiego.
f. Zespoły śpiewające mają także dzisiaj szczególne posługi do wykonania. Psałterzysta śpiewa psalm responsoryjny, schola lub inny zespół śpiewa werset przed Ewangelią. Najwięcej śpiewów wykonuje się w czasie adoracji krzyża i Komunii świętej. Jest w tym czasie miejsce na śpiew chóru i scholi, jednak nie mogą one wyłączyć ze śpiewu zgromadzonych wiernych. Przeciwnie, najwięcej śpiewów powinny wykonywać wszyscy uczestnicy liturgii. Należy także zatroszczyć się o teksty śpiewów dla wszystkich zgromadzonych.

Przebieg liturgii

489. "Liturgia Męki Pańskiej powinna się odbyć w godzinach popołudniowych, koło godziny piętnastej. Ze względów duszpasterskich radzi się wybrać godzinę dogodniejszą, w której łatwiej można zgromadzić wiernych, np.: już od południa, albo w godzinach późniejszych, ale nie po godzinie dwudziestej pierwszej. Należy wiernie, z religijną czcią zachować porządek liturgii Męki Pańskiej (Liturgia słowa, adoracja Krzyża, Komunia Święta) pochodzący ze starożytnej tradycji Kościoła. Nikomu nie wolno wprowadzać zmian według własnego uznania"⁴³⁴.

- Obrzędy wstępne

490. "Kapłan i asystujący udają się do ołtarza w ciszy, bez śpiewu. Jeżeli robi się jakieś wprowadzenie, należy je podać przed wejściem kapłana. Kapłan i asystujący, po skłonie przed ołtarzem padają na twarz; to padnięcie na twarz należy zachować, jako obrzęd własny tego dnia; oznacza on uniżenie się ,,człowieka ziemskiego" oraz smutek i ból Kościoła. Wierni w czasie wejścia kapłana stoją, a potem padają na kolana i modlą się w ciszy"⁴³⁵.

491. Cytowany dokument Kościoła określa szczegółowo sposób przeżywania oraz znaczenie obrzędów rozpoczynających liturgię Męki Pańskiej:
a. Przed rozpoczęciem liturgii wskazane jest odpowiednie wprowadzenie. Posługę tę spełnia komentatorka wyjaśniając przebieg dzisiejszej liturgii i przypominając także znaczenie leżenia krzyżem.
b. Procesja wejścia odbywa się w milczeniu. Komentarz powinien zakończyć się przed rozpoczęciem procesji. Nie niesie się żadnych znaków (świec, krzyża, kadzidła, Ewangeliarza).
c. Po dojściu do ołtarza ma miejsce skłon (w tabernakulum nie powinno być Najświętszego Sakramentu, drzwiczki od tabernakulum są uchylone). Usługujący kłaniają się dwójkami w miarę dochodzenia do ołtarza i udają się na swoje miejsce.
d. Po oddaniu czci ołtarzowi "kapłan i usługujący padają na twarz". Dokument mówi o wielu osobach, które ten gest wykonują. Często ogranicza się go do samego kapłana. Jest to uzasadnione w kościołach, w których jest bardzo ciasno i nie ma miejsca na leżenie krzyżem większej grupy osób. Jednak nie należy rezygnować z tego bogatego znaku w kościołach, w których nie brak miejsca na leżenie krzyżem także koncelebransów i wszystkich usługujących. Dokument Kościoła nazywa prostrację "obrzędem własnym tego dnia" i nadaje mu wielkie znaczenie. Powinno być ono wyjaśnione w komentarzu wprowadzającym. Wtedy wszystkie elementy tej części celebracji mogą być lepiej zrozumiane (cisza, leżenie krzyżem kapłana i usługujących, postawa klęcząca wszystkich zgromadzonych, modlitwa kończąca ten obrzęd)⁴³⁶.
e. Po powstaniu kapłan udaje się na miejsce przewodniczenia i zwrócony do wiernych odmawia modlitwę podaną w Mszale⁴³⁷.

- Czytania

492. "Czytania należy wykonać w całości. Psalm responsoryjny i śpiew przed Ewangelią należy odśpiewać jak zwykle. Opis Męki Pańskiej według świętego Jana, należy odśpiewać lub odczytać w taki sam sposób jak w poprzednią niedzielę. Po skończeniu Pasji powinna być homilia. Przy jej końcu można wezwać wiernych, aby przez krótki czas oddali się medytacji"⁴³⁸.

- Modlitwa Powszechna

493. "Należy odprawić Modlitwę powszechną według tekstu i formy przekazanych przez starożytność, z całym zakresem intencji. Zakres ten dobrze oznacza powszechną moc Męki Chrystusa, który zawisł na krzyżu za zbawienie całego świata. W razie zaistnienia wielkiej potrzeby publicznej, Ordynariusz miejscowy może pozwolić lub nakazać, aby dodano specjalną intencję. Spośród modlitw, które są podane w mszale, wolno kapłanowi wybrać takie, które bardziej odpowiadają warunkom miejscowym,, tak jednak, aby zachował następstwo intencji nakazane w Modlitwie powszechnej"⁴³⁹.

494. Uwagi dla usługujących:
a. Wprowadzeniem do modlitwy powszechnej może być komentarz. Jego treść uświadamia zgromadzonym prawdę, że intencje modlitwy wyrażają "powszechną moc Męki Chrystusa, który zawisł na krzyżu za zbawienie całego świata". Zachęca ich także do osobistej modlitwy we wszystkich podanych intencjach.
b. Podawanie intencji modlitwy nie należy zasadniczo dla przewodniczącego zgromadzenia. Jego zadaniem jest zanieść do Boga samą modlitwę. Intencje natomiast podaje diakon440. Jeżeli nie ma diakona, może je odśpiewać jeden z koncelebransów. Wskazane jest jednak, aby tę posługę podjął zespół, który w ciągu roku w parafii troszczy się co niedzielę o modlitwę powszechną. Jest to ich najbardziej wyróżniona w roku posługa. Przedstawiciele grupy mogą zaśpiewać poszczególne wezwania, podane w Mszale. Mogą to uczynić wspólnie lub indywidualnie.
c. Należy zatroszczyć się o osobny mikrofon i tekst dla osób śpiewających wezwania do modlitwy oraz dla kapłana zanoszącego do Boga samą modlitwę.

- Adoracja Krzyża

495. "Krzyż, którego używa się do odsłonięcia, powinien być dość wielki i piękny. Należy wybrać z mszału pierwszą lub drugą formułę odsłonięcia. Ten obrzęd powinien się odbyć z uroczystością odpowiednią do tego misterium naszego zbawienia: tak wezwanie przy odsłonięciu Krzyża, jak odpowiedź ludu, powinny być śpiewane. Po każdym uklęknięciu należy zachować zupełne milczenie. W tym czasie kapłan stojąc trzyma wzniesiony Krzyż"⁴⁴¹.

496. "Krzyż należy przedstawić do adoracji przez każdego wiernego, ponieważ osobista adoracja Krzyża jest głównym elementem tego obrzędu; tylko w bardzo licznym zgromadzeniu wiernych może się odbyć obrzęd adoracji przez wszystkich równocześnie. Do adoracji należy przedstawić jeden Krzyż, bo wymaga tego prawdziwość znaku. W czasie adoracji Krzyża śpiewa się antyfony, "Skargi Zbawiciela" i hymn, ponieważ w lirycznej formie przypominają dzieje zbawienia, albo inne odpowiednie śpiewy (por. nr 42)⁴⁴².

497. Wielkopiątkowa adoracja krzyża należy do najważniejszych przeżyć tego dnia. Należy więc zatroszczyć się o wszystkie szczegóły, które mogą przyczynić się do jak najpiękniejszego i najowocniejszego jej przeżycia:
a. Przypomnienie melodii. Dokument Kościoła wyraźnie zaleca, aby aklamacja: "Oto drzewo krzyża..." oraz odpowiedź ludu były śpiewane. Należy więc przed rozpoczęciem liturgii przypomnieć melodię tego śpiewu. Mszał Rzymski dla diecezji polskich dopuszcza także możliwość śpiewu aklamacji przez scholę⁴⁴³.
b. Wybór krzyża. Cytowany powyżej dokument zwraca uwagę, że powinien to być krzyż "dość wielki i piękny". Odpowiednia wielkość jest konieczna dla ukazania go wszystkim zgromadzonym oraz dla ułatwienia w podchodzeniu do ucałowania. Powinien on być także piękny, aby samym swoim wyglądem przyciągał uwagę wierzących.
c. Wybór osoby, która krzyż przynosi. Wybór tej osoby nie powinien się dokonywać poprzez proste wyznaczenie jednego z ministrantów. Misterium, które się objawia we w niesieniu krzyża jest wielkie i warto jego wielkość pokreślić także przez wybór osoby, która w swoim osobistym życiu niesie ciężki krzyż choroby lub innego doświadczenia. Może to być także osoba, która w czasie pogrzebów lub innych celebracji liturgicznych troszczy się o krzyż. W szczególnych sytuacjach może to być także osoba na wózku inwalidzkim, dźwigająca cierpliwie swój krzyż.
d. Dwie formy ukazania krzyża. Są one opisane w Mszale rzymskim⁴⁴⁴. W pierwszej formie przynosi się zasłonięty krzyż i odsłaniając kolejno jego część górną oraz ramiona śpiewa trzykrotnie aklamację. Po odpowiedzi: "Pójdźmy z pokłonem" wszyscy klękają na oba kolana i przez chwilę oddają cześć krzyżowi. W drugiej formie przynosi się krzyż odsłonięty, a śpiew: "Oto drzewo krzyża..." wykonuje się przy wejściu do kościoła, w środku kościoła oraz trzeci raz przed prezbiterium. Po każdym śpiewie wszyscy zgromadzeni klękają i adorują krzyż w milczeniu.
e. Adoracja krzyża. Wszyscy uczestnicy liturgii podchodzą procesjonalnie do krzyża i oddają mu cześć w sposób zgodny z miejscowym zwyczajem (przyklęknięcie, ucałowanie)⁴⁴⁵. Posługa ładu czuwa nad porządkiem w podchodzeniu do krzyża. Pilnują, aby wierni podchodzili i odchodzili we wskazanym kierunku. W razie potrzeby pomagają starszym osobom powstać po oddaniu czci krzyżowi. Komentator wcześniej podaje sposób podchodzenia do ucałowania krzyża.
f. Jeden krzyż. Dokumenty Kościoła wyraźnie podkreślają, że należy dawać do uczczenia tylko jeden krzyż. List Kongregacji wyjaśnia, iż "domaga się tego zasada prawdziwości znaku". Jeżeli w liturgii uczestniczy tak wielka liczba wiernych, że nie wszyscy mogą podejść do ucałowania krzyża, Mszał rzymski proponuje w takiej sytuacji przerwanie podchodzenia indywidualnego oraz podniesienie krzyża w górę przez kapłana, aby wszyscy mogli oddać mu cześć w milczeniu⁴⁴⁶. W takiej sytuacji należy zachęcić wiernych, aby podchodzili do ucałowania krzyża po zakończeniu liturgii. Krzyż bowiem zostaje umieszczony w miejscu wyróżnionym i łatwo dostępnym dla wiernych.
g. Modlitwy i śpiewy. W czasie adoracji krzyża śpiewa się pieśni. Mszał Rzymski wyraźnie zaleca śpiewy: "Wielbimy Krzyż", "Święty Boże", "Ludu, mój ludu", "Krzyżu święty" i inne odpowiednie pieśni. Wskazane jest, aby śpiew pieśni te poprzedzać odpowiednim komentarzem, który ukazuje tajemnicę krzyża i pomaga skupić się na treści wykonywanego śpiewu.

- Komunia Święta

498. Po zakończeniu adoracji krzyża "ołtarz nakrywa się obrusem i umieszcza na nim korporał i mszał. Następnie diakon, lub, gdy go nie ma, sam kapłan przynosi Najświętszy Sakrament krótszą drogą z miejsca przechowania do ołtarza. W tym czasie wszyscy stoją w milczeniu. Dwaj ministranci towarzyszą kapłanowi, niosąc przy Najświętszym Sakramencie zapalone świece, które stawiają na ołtarzu lub obok niego"⁴⁴⁷.

499. "Kapłan śpiewa wezwanie do Modlitwy Pańskiej, którą wszyscy śpiewają. Nie przekazuje się znaku pokoju. Komunia odbywa się w sposób opisany w mszale. W czasie Komunii można śpiewać psalm 22(21) lub inną odpowiednią pieśń."⁴⁴⁸.

500. "Gdy wierni przyjmą Komunię, puszkę z Najświętszym Sakramentem umieszcza się w tabernakulum. Jeżeli jest diakon lub drugi kapłan, może puszkę od razu przenieść do tabernakulum w Grobie Pańskim. Po Komunii można zachować przez pewien czas święte milczenie, po czym kapłan odmawia modlitwę podaną w mszale"⁴⁴⁹.

501. Po modlitwie po Komunii kapłan zachęca wiernych do adoracji Najświętszego Sakramentu. Podaje też program adoracji i modlitwy aż do Wigilii Paschalnej.

- Procesja do Grobu Pańskiego

502. "Zgodnie z wielowiekową tradycją, w Wielki Piątek po ukończeniu liturgii Męki Pańskiej, przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego i wystawia do adoracji"⁴⁵⁰.

503. "Po skończonych obrzędach obnaża się ołtarz, pozostaje jednak Krzyż i cztery świeczniki. W kościele należy przygotować odpowiednie miejsce (np. kaplicę, w której Najświętszy Sakrament był złożony w Wielki Czwartek), gdzie umieszcza się krzyż z wizerunkiem Chrystusa, aby wierni mogli go adorować i całować, a także trwać na rozmyślaniu"⁴⁵¹.

504. "Ze względów duszpasterskich nie należy zaniedbywać takich nabożeństw jak: Droga Krzyżowa, procesje na cześć Męki Pańskiej i wspomnienie boleści Najświętszej Maryi Panny. Teksty i śpiewy należy dostosować do ducha liturgii tego dnia. Porę tych nabożeństw należy uzgodnić z godziną obrzędów liturgicznych w ten sposób, aby było widoczne, że obrzędy liturgiczne ze swojej natury są daleko ważniejsze od nabożeństw"⁴⁵².

Naczynia, szaty i ksiegi liturgiczne

505. W przygotowaniu miejsca i potrzebnych rzeczy na dzisiejszą celebrację należy pamiętać o następujących uwagach:
a. Ołtarz winien być zupełnie obnażony: bez krzyża, bez świeczników, bez obrusów. Tabernakulum puste, wyścielone korporałem, obok kluczyk. Na stoliku obrus na ołtarz i świece, które będą umieszczone na ołtarzu.
b. Korporały. Jeden do umieszczenia na ołtarzu, drugi w miejscu wystawienia Najświętszego Sakramentu.
c. Szaty dla kapłanów (i diakonów) czerwone, jak do Mszy św.
d. Dywanik w miejscu, w którym kapłan (i służba liturgiczna) będzie modlił się upadając na twarz.
e. Potrzebne teksty: Mszał, lekcjonarz, teksty opisu Męki Pańskiej dla lektorów (także mikrofony dla czytających).
f. Krzyż okryty fioletową zasłoną. Umieszczamy go w zakrystii lub innym miejscu, skąd zostanie uroczyście przyniesiony do ołtarza oraz świeczniki ze świecami do niesienia obok krzyża. Należy także przygotować miejsce, w którym krzyż będzie umieszczony po zakończeniu adoracji.
g. Monstrancja oraz przeźroczysty wolon do jej nakrycia. Baldachim do procesji do Bożego Grobu.
h. Kadzielnicę, łódkę oraz krzyż, który będzie niesiony w procesji do Grobu. Wino i wodę do puryfikacji puszek po Komunii św. Teksty śpiewów dla ministrantów. Ławki lub krzesła dla służby liturgicznej.

- Przeżycia Wielkiej Soboty -

506. Drugi dzień Świętego Triduum Paschalnego nazwany został "Misterium Chrystusa Pogrzebanego". W liturgii Godzin Kościół rozważa dziś słowa: "Wielka cisza spowiła ziemię; wielka na niej cisza i pustka. Cisza wielka, bo Król zasnął"⁴⁵³. Cisza Wielkiej Soboty wypełniona jest wspominaniem Męki Pana oraz oczekiwaniem na zmartwychwstanie.

507. "W Wielką Sobotę Kościół trwa przy Grobie Pańskim rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa oraz Jego zstąpienie do Otchłani, a także modląc się i poszcząc oczekuje Jego Zmartwychwstania. Bardzo się zaleca, aby odbyła się Godzina czytań i Jutrznia z udziałem ludu (por. nr 40). Tam, gdzie to nie jest możliwe, należy urządzić nabożeństwo słowa Bożego albo inne nabożeństwo odpowiadające misterium tego dnia"⁴⁵⁴.

508. "Trwać przy Grobie Pańskim" oraz "oczekiwać zmartwychwstania" to dwa szczególne przeżycia Wielkiego Soboty. Jedno i drugie przeżycie związane jest z modlitwą i postem. Dokumenty Kościoła zalecają wyraźnie niektóre formy modlitwy:
a. "Bardzo się zaleca, aby odbyła się Godzina czytań i Jutrznia z udziałem ludu". Widać w tym sformułowaniu pewne naleganie, aby tę właśnie modlitwę postawić na pierwszym miejscu w przeżywaniu Wielkiej Soboty. Jest możliwe, aby poszczególne grupy przychodzące na modlitwę przy Grobie Pańskim, otrzymywały przygotowane teksty Jutrzni i Godziny czytań i najpierw modliły się tymi słowami. Przygotowane osoby mogą tę modlitwę prowadzić. jedna z nich, w wyznaczonej godzinie, prowadzona przez kapłana, może być połączona z odpowiednim rozważaniem. Później modlitwa ta może się przedłużyć w śpiew pieśni, odmawianie różańca, modlitwę w ciszy.
b. "W kościele można wystawić dla uczczenia przez wiernych wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego albo spoczywającego w grobie, albo zstępującego do otchłani, które ilustrują misterium Wielkiej Soboty, a także wizerunek Najświętszej Maryi Panny Bolesnej"⁴⁵⁵. To zalecenie Kościoła realizowane jest w naszych parafiach w sposób szczególnie gorliwy, gdyż Grób Pański jest zawsze pieczołowicie przygotowywany. Warto jest rozważyć podane w dokumencie zalecenie o umieszczaniu w miejscu modlitwy także wizerunku NMP Bolesnej. Maryja jest najbliżej Chrystusa i Ona uczy nas właściwego przeżywania Jego Śmierci i Zmartwychwstania. Jej wizerunek, jako Matki Bolesnej, może być bardzo pomocny w modlitwie.
c. Czuwanie przy Grobie Pańskim oraz oczekiwanie na zmartwychwstanie związane jest także z postem. W soborowej Konstytucji o Liturgii czytamy: "Niech nienaruszony pozostanie post paschalny, który należy wszędzie zachować w Wielki Piątek Męki i Śmierci Pańskiej, a w miarę możności przedłużyć go na Wielką Sobotę, aby dzięki temu z podniosłym i otwartym sercem przystąpić do radości niedzieli Zmartwychwstania"⁴⁵⁶. Tę tradycję Kościoła kilkakrotnie przypomina i zaleca omawiany dokument Kongregacji⁴⁵⁷. Zrodziła się ona ze słów Chrystusa: Gdy zabiorą im Oblubieńca, wówczas będą pościć (Mt 2,19).

509. "Dzisiaj Kościół całkowicie powstrzymuje się od sprawowania Ofiary Mszy świętej. Komunii świętej można udzielać tylko w formie Wiatyku. Nie można celebrować małżeństwa ani innych sakramentów, z wyjątkiem sakramentów pokuty i namaszczenia chorych"⁴⁵⁸.

510. "Wiernych należy pouczyć o szczególnej naturze Wielkiej Soboty. Świąteczne zwyczaje i tradycje związane z tym dniem z tego powodu, że niegdyś w Wielką Sobotę antycypowano uroczystość paschalną, należy odłożyć na noc i dzień Wielkanocy"⁴⁵⁹.

511. Zachowany zostaje natomiast piękny zwyczaj błogosławienia pokarmów w Wielką Sobotę. Obrzęd błogosławienia należy poprzedzić odpowiednim wyjaśnieniem, aby sens tej liturgicznej czynności był dobrze zrozumiany przez wiernych. Wyraża go tekst modlitw odmawianych nad pokarmami.

- Liturgia Wigilii Paschalnej -

512. "Zgodnie z bardzo dawną tradycją, ta noc powinna być czuwaniem na cześć Pana. Wigilia, którą się odprawia tej nocy wspominając świętą i wielką noc Zmartwychwstania Chrystusa, jest uważana za "matkę wszystkich świętych Wigilii". W czasie tej Wigilii Kościół czuwając oczekuje Zmartwychwstania Chrystusa i celebruje to Zmartwychwstanie przez sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego"⁴⁶⁰.

513. ""Wszystkie obrzędy Wigilii Paschalnej odbywają się w nocy; nie wolno ich rozpoczynać, zanim nie zapadnie noc, a należy je zakończyć przed świtem dnia niedzielnego". Tę zasadę należy ściśle interpretować. Potępia się przeciwne tej zasadzie nadużycia i zwyczaje tu i ówdzie spotykane, według których Wigilię Paschalną odprawia się o tej godzinie, o jakiej antycypuje się msze niedzielne. Te motywy, jakie czasem się podnosi, aby uzasadnić antycypowanie Wigilii Paschalnej, np. brak bezpieczeństwa, nie są przytaczane, gdy chodzi o noc Narodzenia Pańskiego oraz inne zgromadzenia, które odbywają się w nocy"⁴⁶¹.

514. "Wigilia Paschalna, w czasie której Hebrajczycy czuwali w nocy oczekując przyjścia Pana, aby ich wyzwolił z niewoli faraona, była przez nich zachowywana jako doroczna pamiątka; była to figura przyszłej, prawdziwej Paschy Chrystusa, nocy prawdziwego wyzwolenia, w której ",Chrystus skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z Otchłani"⁴⁶².

515. "Kościół od początku obchodził doroczną Paschę, która jest uroczystością nad uroczystościami, przede wszystkim przez odprawienie nocy Wigilii. Zmartwychwstanie Chrystusa jest bowiem podstawą naszej wiary i nadziei; przez chrzest i bierzmowanie zostaliśmy wszczepieni w paschalne misterium Chrystusa, z Nim współumarli, współpogrzebani i współzmartwychwstali, razem z Nim będziemy królować. Ta Wigilia jest również oczekiwaniem powtórnego przyjścia Pana"⁴⁶³.

Służba liturgiczna

516. Liturgia Wigilii Paschalnej jest najbardziej wyróżnioną celebracją w całym roku liturgicznym. Odnosi się to także do służby liturgicznej. Cały Kościół świętuje dziś największe wydarzenie, a każdy usługujący podejmuje najbardziej zaszczytną posługę. W pewnym sensie przygotowuje się do niej cały rok. W codziennej i coniedzielnej posłudze dojrzewa do tego, aby poprzez posługę mieć szczególny udział w celebracji Zmartwychwstania Pana.

Posługa Słowa

517. Stół słowa jest w dzisiejszej celebracji szczególnie bogato zastawiony. W żadnej innej celebracji liturgicznej Kościół nie proponuje tylu czytań, co w Wigilii Paschalnej. Są one proponowane nie po to, aby je opuszczać. "Wszędzie gdzie to jest możliwe należy odczytać wszystkie lekcje, aby zachować charakter Wigilii Paschalnej, która wymaga odpowiednio długiego czasu"⁴⁶⁴. Można z roku na rok poszerzać zakres czytań wprowadzając systematycznie wiernych w charakter tej wigilii.

518. Dobre przeżycie liturgii słowa zależne jest także od odpowiednio wybranych i przygotowanych lektorów. Treść czytań jest bardzo bogata. "Opisują one główne zdarzenia dziejów zbawienia"⁴⁶⁵. Odczytanie tego opisu, wybranego z bogatego skarbca Pisma Świętego, powinno być szczególnie piękne. Nie można więc do tego zadania wyznaczać lektorów w ostatniej chwili. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby byli oni już wyznaczeni na początku Wielkiego Postu.

519. Lektorzy zajmują takie miejsce, aby ich podchodzenie do miejsca, z którego czytają słowo Boże, nie wymagało dalekich przejść.

Posługa modlitwy

520. Liturgia dzisiejsza przewiduje także modlitwę powszechną. Propozycje odpowiednich tekstów znajdują się w różnych opracowaniach. Zespół modlitewny powinien je rozważyć i dokonać odpowiednich adaptacji do wydarzeń, jakimi żyje świat i parafia.

521. Wskazane jest, aby w zespole pełniącym tę posługę, była reprezentacja całej parafii, a więc przedstawiciel dzieci, młodzieży i dorosłych, zdrowych i chorych, mężczyzn i kobiet. Każde wezwanie powinno być tak ułożone, aby wyrażało także osobę, która je odczytuje. Wezwań nie powinno być więcej niż sześć.

522. Odpowiedzialni za posługę modlitwy powinni także wybrać odpowiedni do dnia dzisiejszego refren powtarzany przez wszystkich zgromadzonych. Powinien to być refren śpiewany na radosną melodię. Śpiewana może być także cała modlitwa.

Ministranci światła

523. Spełniają dziś szczególną posługę, gdyż pierwszą częścią celebracji Wigilii Paschalnej jest liturgia światła. Dobre spełnienie tej posługi wymaga odpowiedniej sprawności, a także odpowiedniej liczby usługujących. Jest wiele zadań do wykonania, a niektóre z nich są trudne. Nie należy więc zostawiać wszystkich zadań małym ministrantom. Także dorośli członkowie zespołu liturgicznego powinni się zatroszczyć o to, aby znak światła w dniu dzisiejszym przemówił z całą mocą. Wymaga to odpowiedniego przygotowania duchowego, a także wielu działań służebnych:
a. Przed liturgią powinni zatroszczyć się o to, aby przygotować świece dla tych uczestników celebracji, którzy zapomną ich przynieść ze swoich domów. Dziś każdy powinien trzymać w ręku świecę zapalona od Paschału.
b. W odpowiednim czasie rozpalają ognisko i czuwają nad ogniem.
c. Przynoszą w procesji do ogniska Paschał, rylec, "gwoździe" oraz odpowiednie narzędzie do zapalenia paschału (knot umieszczony w krótkim sztywnym przedmiocie). W odpowiednim czasie przy ognisku podają je kapłanowi.
d. Trudnym zadaniem ministrantów światła jest przekazanie ognia zapalonego od paschału wszystkim zgromadzonym. Ma to miejsce dwa razy w czasie dzisiejszej liturgii. Najpierw w czasie procesji wejścia z Paschałem, a potem przed pokropieniem wodą święconą. Należy więc przygotować odpowiednia grupę usługujących i przemyśleć sposób przekazywania tego światła w kościele. Każdy uczestnik powinien doświadczyć prawdy, że otrzymuje światło od Paschału.
e. W czasie liturgii słowa, po ostatnim czytaniu ze ST, przed śpiewem "Chwała na wysokości Bogu", ministranci światła zapalają świece na ołtarzu. Podchodzą do Paschału, zapalają od niego świece, a następnie zbliżają się do ołtarza. To zapalenie świec ma charakter znaku, dlatego należy je wykonywać w sposób piękny i czytelny.
f. Jeżeli wierni podchodzą do Komunii świętej w procesji, ministranci światła tę procesję prowadzą. Idą na jej czele, a za nimi pozostali usługujący. Wyruszają już w czasie śpiewu "Baranku Boży".
g. Jeżeli procesja rezurekcyjna ma miejsce bezpośrednio po liturgii Wigilii Paschalnej, ministranci światła troszczą się o to, aby to była procesja "pełna światła". Kościół z całą mocą podkreśla, że liturgia dzisiejsza ma być liturgia nocną, aby jedynym światłem, jakie oglądają ludzkie oczy, było światło Paschału i świec zapalonych od niego. To morze światła pochodzącego z jednego źródła, jest ważnym znakiem dzisiejszej liturgii. Odpowiedzialni za ten znak powinni zatroszczyć się o to, aby był on czytelny i przemawiający do wszystkich.

Posługa wody

524. Trzecią część Wigilii stanowi liturgia chrzcielna. Jej istotną częścią jest błogosławienie wody i pokropienie zgromadzonych. Obrzęd ten jest poprzedzony odnowieniem przyrzeczeń chrzcielnych. W czasie pokropienia wierni trzymają zapalone świece. Jest to więc moment szczególnego nagromadzenia znaków. Spotka się tutaj znak wody i światła ze słowem człowieka, który na nowo wchodzi w misterium Chrystusa, powstaje ze śmierci do życia.

525. Ważne zadanie podejmują więc dzisiaj także ci, którzy na co dzień obmywają ręce kapłana w liturgii oraz troszczą się o znak wody we wspólnocie:
a. Mogą oni przed liturgią udekorować chrzcielnicę, która w dniu dzisiejszym powinna być szczególnie uczczona.
b. Przygotowują naczynie z wodą, która będzie błogosławiona. Przygotowują także kropidło i kociołek, który będzie niesiony w czasie pokropienia.
c. Po odnowieniu przyrzeczeń chrzcielnych ministrant wody idzie z kapłanem, który kropi wiernych wodą święconą.
d. W czasie Mszy świętej pełnią swoją zwyczajna posługę obmywając kapłanowi ręce na zakończenie obrzędu przygotowania darów.

Posługa ołtarza, krzyża i kadzidła

526. Ministranci ołtarza pełnią dziś swoją zwyczajną posługę. Pomagają kapłanowi przyjąć dary przyniesione w procesji z darami. Rozkładają na ołtarzu korporał i wynoszą kielich. Pomagają w rozdzielaniu Komunii świętej trzymając patenę.

527. Ministrant krzyża niesie krzyż, jeśli procesja rezurekcyjna odbywa się bezpośrednio Mszy świętej. Niesie krzyż na czele procesji idąc pomiędzy ministrantami niosącymi świece.

528. Ministranci kadzidła przynoszą kadzielnicę i kadzidło na miejsce poświęcenia ognia. Gdy ogień zostanie poświęcony wkładają węgielki do kadzielnicy i podchodzą do nałożenia kadzidła. Z dymiącą kadzielnicą idą na początku procesji przed paschałem. Po dojściu do ołtarza podchodzą do Csa celem nałożenia kadzidła i okadzenia Paschału. Po skończonej czynności wycofują się, aby nie przeszkadzać w śpiewie orędzia paschalnego. W czasie Mszy św. służą jak zwykle (Ewangelia, przygotowanie darów ofiarnych, Przeistoczenie).

Posługa komentatorki

529. Zespół komentatorek troszczy się o ogólne wprowadzenie w dzisiejszą liturgię, dokonane przed jej rozpoczęciem, a także o konieczne wyjaśnienia i wprowadzenia w czasie samej liturgii, np.:
a. Przed odśpiewaniem orędzie paschalne komentarz uświadamia jego znaczenie.
b. Po zakończeniu orędzia komentator prosi o zgaszenie świec. Zachętę do słuchania słowa podaje sam kapłan według wzoru zamieszczonego w mszale.
c. Po zakończeniu czytań ze Starego Testamentu, zanim zapalą się świece na ołtarzu, zanim zaczną dzwonić dzwony, grać organy i rozlegnie się śpiewa "Gloria" komentatorka może uświadomić znaczenie tych szczególnych aktów radości.
d. Przed rozpoczęciem procesji rezurekcyjnej komentatorka podaje porządek przejścia.

Posługa darów i posługa ładu

530. Mszał zaleca, "aby chleb i wino przynieśli nowo ochrzczeni"⁴⁶⁶. Jeśli w parafii nie ma katechumenów chleb i wino przynoszą wyznaczone osoby.

531. Posługa ładu troszczy się o przejście do procesji z Paschałem oraz o porządek w roznoszeniu światła po kościele. Czuwa także nad przebiegiem procesji komunijnej oraz procesji rezurekcyjnej.

Posługa śpiewu

532. Śpiew jest integralną częścią każdej celebracji liturgicznej. Szczególną jednak rolę odgrywa w świętowaniu Chrystusowego zmartwychwstania. Bez odpowiedniego śpiewu liturgia Wigilii Paschalnej nie objawi się w całym pięknie i blasku. Należy więc z całą troską podjąć trud przygotowania wszystkich odpowiedzialnych za śpiew: psałterzystów, kantorów, schole, chóry.

533. Psałterzyści śpiewają psalmy po każdym czytaniu. Schola lub chór śpiewa alleluja przed Ewangelią. Podtrzymuje także śpiewa w czasie procesji rezurekcyjnej.

Przebieg Liturgii (WG LISTU KONGREGACJI, 82-96)

534. "Pierwsza część obejmuje czynności i gesty symboliczne, które należy wykonać z taką powagą i dostojeństwem, aby wierni mogli pojąć ich znaczenie podane przez pouczenia i modlitwy liturgiczne. W miarę możności, w odpowiednim miejscu poza kościołem, należy przygotować ognisko do błogosławienia nowego ognia; płomień powinien być tak wielki, aby rzeczywiście mógł rozproszyć ciemności i oświecić noc. Należy przygotować paschał, który ze względu na prawdziwość znaku powinien być sporządzony z wosku, co roku nowy, w kościele jedyny, dość dużej wielkości, nigdy zaś sztuczny, aby mógł przypominać, że Chrystus jest światłością świata. Ma być błogosławiony przy użyciu słów i znaków podanych w mszale, lub innych zatwierdzonych przez Konferencję Episkopatu.

535. Procesja, w której lud wchodzi do kościoła, powinna być prowadzona światłem paschału. Izraelitów prowadził w nocy słup ognisty, chrześcijanie idą za Chrystusem zmartwychwstałym. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby do każdej odpowiedzi "Bogu niech będą dzięki" dodać aklamację na cześć Chrystusa. Światło paschału stopniowo rozszerza się na świece, które wszyscy trzymają w rękach, podczas gdy lampy elektryczne są wygaszone.

536. Diakon śpiewa Orędzie Wielkanocne, które w formie wielkiego lirycznego poematu opiewa całe paschalne misterium wszczepione w ekonomię zbawienia. W razie konieczności, gdy nie ma diakona, a celebrans nie może zaśpiewać Orędzia Wielkanocnego, można jego wykonanie powierzyć kantorowi. Konferencje Episkopatu mogą wprowadzić do Orędzia Wielkanocnego aklamacje ludu.

537. Drugą część Wigilii stanowią czytania z Pisma świętego. Opisują one główne zdarzenia dziejów zbawienia. Wierni mogą je spokojnie rozważać, do czego pomaga im śpiew psalmów responsoryjnych, milczenie i modlitwa celebransa.

538. Odnowione obrzędy Wigilii zawierają siedem czytań ze Starego Testamentu, wyjętych z Prawa i Proroków, które przeważnie zostały przyjęte w starożytnej tradycji Wschodu i Zachodu, oraz dwa czytania z Nowego Testamentu, mianowicie z Apostoła i Ewangelii. W ten sposób Kościół "poczynając od Mojżesza i wszystkich proroków", wyjaśnia paschalne misterium Chrystusa. Dlatego wszędzie gdzie to jest możliwe należy odczytać wszystkie lekcje, aby zachować charakter Wigilii Paschalnej, która wymaga odpowiednio długiego czasu. Tam, gdzie okoliczności pastoralne wymagają, aby zmniejszyć ilość czytań, należy odczytać przynajmniej trzy ze Starego Testamentu, z Prawa i Proroków. Nigdy nie należy opuszczać czytania z 14. rozdziału Księgi Wyjścia z odpowiednim kantykiem.

539. Znaczenie typologiczne tekstów Starego Testamentu opiera się na Nowym i ukazuje się w modlitwie wypowiadanej przez kapłana po poszczególnych czytaniach. Dobrze jest pomóc wiernym w zrozumieniu znaczenia typologicznego przez krótkie wprowadzenie. To wprowadzenie może podać sam kapłan lub diakon. Komisje liturgiczne narodowe lub diecezjalne, niech przygotują odpowiednie pomoce do użytku duszpasterzy. Po czytaniu śpiewa się psalm z refrenem powtarzanym przez lud. W takim powtarzaniu się części zachowuje się rytm, który wspomaga uczestnictwo i pobożność wiernych. Należy pilnie czuwać, aby w miejsce psalmów nie wprowadzano pieśni ludowych.

540. Po zakończeniu czytań ze Starego Testamentu śpiewa się hymn "Chwała na wysokości", według zwyczajów miejscowych biją dzwony, śpiewa się kolektę i tak przechodzi się do czytań z Nowego Testamentu. Czyta się pouczenie Apostoła o chrzcie, jako wszczepieniu w paschalne misterium Chrystusa. Następnie wszyscy wstają, kapłan trzykrotnie intonuje "Alleluja" Stopniowo podnosząc głos, a lud je powtarza. Jeżeli jest to konieczne, psalmista lub kantor intonuje ,,Alleluja", które lud powtarza między wersetami psalmu 118(117). Ten psalm wielokrotnie cytowali Apostołowie w katechezie paschalnej. Wreszcie słowami Ewangelii ogłasza się Zmartwychwstanie Pańskie, co stanowi szczyt całej Liturgii słowa. Po Ewangelii nie należy opuszczać krótkiej homilii.

541. Trzecią część Wigilii stanowi liturgia chrzcielna. Teraz w sakramentalny sposób celebruje się Paschę Chrystusa i naszą. Wyraża się to w sposób całkowity w tych kościołach, które mają chrzcielnicę, przede wszystkim wtedy, gdy odbywa się chrześcijańskie wtajemniczenie dorosłych albo przynajmniej chrzest dzieci. Także wtedy, gdy nie ma kandydatów do chrztu, w kościołach parafialnych odbywa się błogosławieństwo wody chrzcielnej. Jeżeli to błogosławieństwo odbywa się w prezbiterium, a nie w kaplicy chrzcielnej, po błogosławieństwie odnosi się wodę do chrzcielnicy i tam się ją przechowuje przez cały Okres Wielkanocny. Tam, gdzie nie ma kandydatów do chrztu i nie błogosławi się wody chrzcielnej, wspomina się chrzest przez błogosławieństwo wody przeznaczonej do pokropienia ludu.

542. Następuje odnowienie przyrzeczeń złożonych na chrzcie. Wprowadza je pouczenie celebransa. Wierni stojąc i trzymając w rękach płonące świece odpowiadają na pytania. Potem zostają pokropieni wodą. W ten sposób gesty i słowa przypominają im chrzest, który otrzymali. Kapłan kropi lud przechodząc przez nawę kościoła, podczas gdy wszyscy śpiewają antyfonę "Vidi aquam" lub inną pieśń o charakterze chrzcielnym.

543. Sprawowanie Eucharystii stanowi czwartą część Wigilii i jej szczyt, ponieważ Eucharystia jest w pełni sakramentem paschalnym, mianowicie pamiątką ofiary krzyżowej i obecnością Chrystusa zmartwychwstałego, dopełnieniem wtajemniczenia chrześcijańskiego i przedsmakiem Paschy wieczystej.

544. Należy uważać, aby tej Liturgii eucharystycznej nie sprawować z pośpiechem, przeciwnie, wypada, aby wszystkie obrzędy i słowa osiągnęły największą siłę wyrazu: Modlitwa powszechna, w której nowo ochrzczeni, już jako wierni, po raz pierwszy wykonują swoje kapłaństwo, procesja na przygotowanie darów z udziałem nowo ochrzczonych, jeżeli są obecni, Modlitwa eucharystyczna pierwsza, druga lub trzecia i to ze śpiewem, z odpowiednimi embolizmami, Komunia eucharystyczna, jako moment pełnego udziału w sprawowanym misterium. Na Komunię wypada śpiewać psalm 118 (117) z antyfoną "Pascha nostrum" lub psalm 34 (33) z antyfoną "Alleluja, alleluja, alleluja", albo inną pieśń wyrażającą radość paschalną.

545. Jest pożądane, aby w Komunii Wigilii Paschalnej osiągnięto pełnię znaku eucharystycznego, rozdając ją pod postaciami chleba i wina. Niech Ordynariusze miejscowi rozważą możliwość takiego pozwolenia i związane z tym okoliczności.

546. Liturgię Wigilii Paschalnej należy sprawować w ten sposób, aby dała ludowi chrześcijańskiemu całe bogactwo modlitw i obrzędów; należy zachować prawdziwość znaków, troszczyć się o uczestnictwo wiernych, zapewnić udział ministrantów, lektorów i scholi śpiewaków.

547. Jest pożądane, aby niekiedy przewidzieć zgromadzenie wielu wspólnot w jednym kościele, jeżeli ze względu na bliskość kościołów albo małą ilość uczestników nie można zorganizować Wigilii z pełnym udziałem i uroczystą oprawą. Należy popierać udział grup specjalnych w sprawowaniu Wigilii Paschalnej, w czasie której wszyscy wierni razem zgromadzeni mogą głębiej doświadczyć znaczenia przynależności do tej samej wspólnoty kościelnej. Wiernych, którzy z okazji wakacji wyjeżdżają z własnej parafii, należy wezwać, aby uczestniczyli w Wigilii Paschalnej w miejscu, gdzie przebywają.

548. W zapowiadaniu Wigilii Paschalnej należy uważać, aby jej nie przedstawiać jako zakończenie Wielkiej Soboty. Lepiej jest powiedzieć, że Wigilię Paschalną sprawuje się "w noc paschalną", jako jeden akt kultu. Wzywa się duszpasterzy, aby w katechezie pilnie pouczali wiernych o uczestniczeniu w całej Wigilii Paschalnej.

549. Aby lepiej celebrować Wigilię Paschalną, sami duszpasterze powinni pogłębiać znajomość tekstów i obrzędów; wtedy będą mogli podawać prawdziwą mistagogię".

550. W Polsce ważną częścią obchodów Zmartwychwstania Pańskiego jest procesja rezurekcyjna. Jest ona "uroczystym ogłoszeniem Zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstania. Zależnie od tradycji i warunków miejscowych procesję rezurekcyjną można odprawić po Wigilii Paschalnej albo rano przed pierwszą Mszą św.⁴⁶⁷".

- Msze święte w dzień Wielkanocy -

551. "Mszę w dniu Wielkanocy należy odprawić bardzo uroczyście. Jako aktu pokutnego, wypada dokonać pokropienia wodą święconą w czasie Wigilii. Podczas pokropienia śpiewa się antyfonę "Vidi aquam" albo inną pieśń o charakterze chrzcielnym. Tą samą wodą należy napełnić kropielnice przy wejściu do kościoła"⁴⁶⁸.

- Zakończenie Triduum - II Nieszpory Wielkanocy -

552. "Należy zachować, tam gdzie trwa lub zależnie od okoliczności wznowić, tradycję odprawiania w dzień Wielkanocy Nieszporów chrzcielnych. W ciągu tych Nieszporów, podczas śpiewania psalmów odbywa się procesja do chrzcielnicy"⁴⁶⁹.

553. Nieszpory takie mogą mieć następujący przebieg:
a. Procesja wejścia idzie dłuższą drogą, a celebrans niesie w niej zapalony Paschał. Po przybyciu do ołtarza wszyscy zapalają swoje świece od Paschału. Następnie celebrans śpiewa Boże, wejrzyj oraz kieruje go zgromadzonych słowo wprowadzające, zwracają uwagę, że tymi nieszporami kończy się celebrację Świętego Triduum Paschalnego. Po hymnie gasi się świece. Następuje śpiew psalmów.
b. Po odśpiewaniu psalmów następuje czytanie słowa Bożego oraz homilia o tematyce podsumowującej celebrację Świętego Triduum Paschalnego oraz wprowadzającej do znaku chrzcielnicy.
c. Po homilii wszyscy zapalają świece od Paschału i wyrusza procesja do chrzcielnicy przy śpiewie pieśni. Tam kapłan zanurza kropidło w wodzie poświęconej w Wigilię Paschalną i kropi zgromadzonych idąc pośród nich. W miejsce pokropienia może być podchodzenie do chrzcielnicy, zanurzenie ręki w wodzie chrzcielnej i uczynienie ze czcią znaku krzyżu. Ma to głęboki sens nawet jeśli będzie trwało dłużej. Dla wielu będzie to jedyne w roku uroczyste podejście do chrzcielnicy. Czyni to najpierw kapłan i usługujący, a następnie wszyscy obecni. W tym czasie śpiewa się pieśni.
d. Po zakończeniu pokropienia lub procesji do chrzcielnicy wszyscy śpiewają Magificat i uczestniczą w dalszej części nieszporów, która przebiega zwyczajnie.

Okres Wielkanocny

554. "Paschał umieszcza się obok ambony albo obok ołtarza i zapala się przynajmniej na wszystkie uroczyste obrzędy liturgiczne tego okresu, to jest na Mszę, Jutrznię i Nieszpory, aż do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego. Po tej niedzieli paschał z czcią przechowuje się w kaplicy chrzcielnej, aby od niego zapalać w czasie chrztu świece ochrzczonych. Przy odprawianiu pogrzebu paschał ustawia się obok katafalku, aby wskazywał, że śmierć jest dla chrześcijanina jego prawdziwą Paschą. Poza Okresem Wielkanocnym nie zapala się paschału, ani się go nie przechowuje w prezbiterium"⁴⁷⁰.

- Celebracje Okresu Zwykłego -

555. "Oprócz okresów mających własny charakter zostają trzydzieści trzy lub trzydzieści cztery tygodnie w ciągu cyklu rocznego, w które nie obchodzi się żadnej szczegółowej tajemnicy Chrystusa, lecz wspomina się misterium Chrystusa w jego pełni, zwłaszcza w niedzielę. Ten czas nazywa się Okresem Zwykłym"⁴⁷¹.

Cześć oddawana NMP

556. "Obchodząc ten roczny cykl misteriów Chrystusa, Kościół święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej, Maryi, która nierozerwalnym węzłem związana jest ze zbawczym dziełem swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc Odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być".⁴⁷²

Część Aniołów i Świętych

557. "Gdy Kościół w ciągu roku liturgicznego wspomina męczenników i innych świętych, "głosi Misterium Paschalne" w tych, "którzy współcierpieli i zostali współuwielbieni z Chrystusem, przedstawia wiernym ich przykłady, pociągające wszystkich przez Chrystusa do Ojca, a przez ich zasługi wyjednywa dobrodziejstwa Boże"⁴⁷³.

PRZYPISY

⁴⁰⁶ KL 102.
⁴⁰⁷ Por. Ogólne normy kalendarza 18-42.
⁴⁰⁸ List - Dies Domini 7.
⁴⁰⁹ List - Dies Domini 14.
⁴¹⁰ List - Dies Domini 15.
⁴¹¹ List - Dies Domini 16.
⁴¹² List - Dies Domini 1.
⁴¹³ List - Dies Domini 16.
⁴¹⁴ List - Dies Domini 28.
⁴¹⁵ List - Dies Domini 45.
⁴¹⁶ List - Dies Domini 69. 72.
⁴¹⁷ KKK 1171.
⁴¹⁸ Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza 39-42.
⁴¹⁹ Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza 32-33.
⁴²⁰ List - Święta Paschalne 1.
⁴²¹ List - Święta Paschalne 38.
⁴²² Tamże 3.
⁴²³ List - Święta Paschalne 39.
⁴²⁴ Liturgicznie celebracja ta przynależy do niedzieli. Rozpoczyna świętowanie Zmartwychwstania Pańskiego. Według kalendarza świeckiego jest to sobota.
⁴²⁵ List - Święta Paschalne 44-45.
⁴²⁶ List - Święta Paschalne 57.
⁴²⁷ List - Święta Paschalne 52.
⁴²⁸ Por. s. 128.
⁴²⁹ List - Święta Paschalne 53.
⁴³⁰ List - Święta Paschalne 54.
⁴³¹ List - Święta Paschalne 56.
⁴³² List - Święta Paschalne 58-59.
⁴³³ List - Święta Paschalne 60-62.
⁴³⁴ List - Święta Paschalne 63-64.
⁴³⁵ List - Święta Paschalne 65.
⁴³⁶ Mszał Rzymski dla diecezji polskich mówi, że "kapłan i diakon padają na twarz lub klękają. Wszyscy zgromadzeni modlą się przez pewien czas w ciszy". Nie wymaga więc padania na twarz wszystkich usługujących, ani klękania wszystkich zgromadzonych (por. s. 133).
⁴³⁷ Por. MR 133.
⁴³⁸ List - Święta Paschalne 66.
⁴³⁹ List - Święta Paschalne 67.
⁴⁴⁰ Por. MR, s. 134.
⁴⁴¹ List - Święta Paschalne 68.
⁴⁴² List - Święta Paschalne 69.
⁴⁴³ Por. 141.
⁴⁴⁴ Por. 141.
⁴⁴⁵ Por. MR 142.
⁴⁴⁶ MR 142.
⁴⁴⁷ MR 145.
⁴⁴⁸ List - Święta Paschalne 70.
⁴⁴⁹ MR 146.
⁴⁵⁰ MR 146.
⁴⁵¹ List - Święta Paschalne 71.
⁴⁵² List - Święta Paschalne 72.
⁴⁵³ LG t. II 386.
⁴⁵⁴ List - Święta Paschalne 73.
⁴⁵⁵ List - Święta Paschalne 74.
⁴⁵⁶ KL 110.
⁴⁵⁷ Por. 39.73.
⁴⁵⁸ List - Święta Paschalne 75.
⁴⁵⁹ List - Święta Paschalne 76.
⁴⁶⁰ List - Święta Paschalne 77.
⁴⁶¹ List - Święta Paschalne 78.
⁴⁶² List - Święta Paschalne 79.
⁴⁶³ List - Święta Paschalne 80.
⁴⁶⁴ List - Święta Paschalne 85.
⁴⁶⁵ Tamże.
⁴⁶⁶ MR 179.
⁴⁶⁷ MR 180.
⁴⁶⁸ List - Święta Paschalne 97.
⁴⁶⁹ List - Święta Paschalne 98.
⁴⁷⁰ List - Święta Paschalne 99.
⁴⁷¹ Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza 43.
⁴⁷² KKK 1172.
⁴⁷³ KKK 1173.